ಲುಪ್ತ ಲಿಪಿ - ಖರೋಷ್ಠಿ

ಎಚ್‌.ಶೇಷಗಿರಿರಾವ್‌

                              








 ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿ

ಭಾರತದ ಭಾಷೆಗಳ ಬರಹದ  ಮಾತೆ ಎನಿಸಿರುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಲಿಪಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮಕಾಲೀನ ಲಿಪಿ ಖರೋಷ್ಠಿ . .ಮೊಟ್ಟಮೊದಲು ಅದು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದುದೇ ಅಶೋಕನ ಶಾಸನಗಳ ಮೂಲಕ. ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳು ಅದರಲ್ಲೂ ವಾಯವ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ  ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಮತ್ತು ಖರೋಷ್ಟೀ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ದೊರಕಿವೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಕೆಲವು ಕಡೆ ದ್ವಿಭಾಷಾ ಶಾಸನಗಳು  ಅಂದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಮತ್ತು ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲಿನ ಶಾಸನಗಳು ದೊರೆತಾಗ ಖರೋಷ್ಠಿಯ ಅಧ್ಯಯನ ಹೊಸ ತಿರುವು ಪಡೆಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ ಅನೇಕ ನಾಣ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಖರೋಷ್ಠಿಯ ಲಿಪಿಗಳ ಬರಹವೂ ಕಂಡು ಬಂದಿದೆ.

ದ್ವಿಭಾಷಾ ಲಿಪಿಇರುವ ನಾಣ್ಯ

ಖರೋಷ್ಟಿಯು ಭಾರತದ ವಾಯವ್ಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಪೂ.4ನೆಯ  ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಪೂ.೩ ನೆಯದಲ್ಲಿ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಿದ್ದ  ಲಿಪಿ. ಅದು ಒಂದು  ಹಂತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಕೃತ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಗಳನ್ನುಬರೆಯಲು ಬಳಕೆಯಾಗುತಿತ್ತು. ಅದು ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಲಿಪಿಗೆ ಸರಿದೊರೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಟ್‌  ಅಶೋಕನು ತನ್ನಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಿದನು ಹಲವು ಕಡೆ ಪ್ರಾಕೃತ ಮತ್ತು ಖರೋಷ್ಠಿಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟೊಟ್ಟಿಗೆ  ಬಳಸಿರುವುದು  ಕಂಡುಬಂದಿದೆ..

ಖರೋಷ್ಟಿಯು ಅರಾಮಿಕ್‌ ಲಿಪಿಯಿಂದ ಉಗಮವಾಗಿದೆ..ಕಾರಣ ಆ ಪ್ರದೇಶವು ಅಕಾಮೆನಿಡ್‌ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು ಕ್ರಿ. ಪೂ. ಐದನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅವರ ಆಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದುದರಿಂದ ಆ ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಬಾವ ಅವರ ಮೇಲೆ  ಬಿದ್ದಿತು.

ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿಯನ್ನು  ಬಂಡೆ, ಲೋಹ, ಚರ್ಮ ಮತ್ತು ಪಾರ್ಚಮೆಂಟಗಳ ಮೇಲೆ ಬರೆದಿರುವ ದಾಖಲೆ ದೊರೆತಿವೆ.  ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಬರಹಗಳೇ ಅಧಿಕ.. ಆ ದಾಖಲೆಗಳು ಕೊಡುಗೆ , ದಾನ , ಸ್ಥೂಪ ನಿರ್ಮಾಣದ ವಿವರನೀಡುತ್ತವೆ. ಅದೂ ಅಲ್ಲದೆ ಖರೋಷ್ಠಿಯನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೂ ಬಳಸಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ.  .

ಖರೋಷ್ಠಿಯ ವ್ಯಾಪಕ ಅಧ್ಯಯನವು  ಸಾಧ್ಯವಾದುದು ಬೌಧ್ಧ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಾಚೀನ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳಿಂದ ಗಾಂಧಾರಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿನ ೨೭ ಬರ್ಚ ಮರದ ತೊಗಟೆಯ ಮೇಲೆ ಬರೆದಿರುವ ಖರೋಷ್ಠಿ  ಲಿಪಿಯ ಬರಹವು ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ ದೊರಕಿದವು. ಅದನ್ನು ಮೊದಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ಲೈಬ್ರರಿ ಪಡೆಯಿತು  ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ  ವಿಶೇಷ ಅಧ್ಯಯನ ಪೀಠ ಈ ಕೆಲಸ ಪ್ರಾರಂಬಿಸಿತು. ಈ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಕ್ರಿಪೂ.ಒಂದನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ  ಕ್ರಿ.ಶ ಮೂರನೆಯ ಶತಮಾನದವರೆಗಿನ  ಅವಧಿಯ ಯದ್ಧವಾಗಿದ್ದವು. ಇವು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಎನ್ನಬಹದು.   .ಇಮತ್ತು      ಕ್ಷಿಣ ಏಷಿಯಾದಲ್ಲಿನ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಮತ್ತು ಅದು.  ಮಧ್ಯಏಷಿಯಾದಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಕುರಿತಾದ ಇತಿಹಾಸದ ಮೇಲೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ..

ಶೋಕನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅರಸನ ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳು,ಲೆಕ್ಕ ಪತ್ರ, ಸರ್ಕಾರಿ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಪತ್ರಗಳನ್ನು  ಮರದ  ಪಟ್ಟಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತಿದ್ದರು. ಪುರಾತನ ಲವುಲಾನ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅಂಥಹ ಕಟ್ಟಿಗೆಯ ಪಟ್ಟಿಕೆಗಳು ದೊರೆತಿವೆ.

ಮೌರ್ಯರ ಶಾಸನಗಳು ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಮತ್ತು ಖರೋಷ್ಟಿಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ ಕಾರಣ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಎರಡು ಲಿಪಿಯನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತಿದ್ದರು. ಬೌದ್ಧ   ಸಂಸ್ಕೃತ ಕೃತಿ “ ಲಲಿತ ವಿಸ್ತಾರ’ ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಿದ್ದ ೬೪ ಲಿಪಿಗಳ ದೀರ್ಘ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನೇ ಕೊಡುವುದು. ಅದರಲ್ಲಿ ಖರೋಷ್ಠಿಯ ಹೆಸರೂ ಇದೆ ಖರೋಷ್ಠಿ  ಎಂದರೆ ಕತ್ತೆ ತುಟಿ    ಆಥವ ಒಂಟೆ ತುಟಿಯಂಥಹ ಲಿಪಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನೂಕೊಡುವರು. .ಅರವತ್ತುನಾಲ್ಕು ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಲಿಪಿಗಳೆಂದು ವಿಭಾಗ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ,

ಖರೋಷ್ಟಿ ಅಕ್ಷರಗಳು ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ. ಪೂ.  .ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ  ಕಂಡುಬಂದಿವೆ. ಬಹುಶಃ ಅದರ ಮೂಲ ಅರಾಮಿಕ್‌ ಅಕ್ಷರಗಳಾಗಿರಬಹುದು. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಾಯವ್ಯಭಾರತ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷಿಯಾದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ  4tನೆಯ ಶತಮಾನದ ವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು

ಇದಕ್ಕೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯಂತೆ  ಭಾರತ ಮತ್ತು ವಾಯುವ್ಯ ಏಷಿಯಾದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಲ್ಲ. ಇದು ಮಧ್ಯ ಏಷಿಯಾದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಖೋತಾನ್‌ಮತ್ತು ಕ್ರೊರೆಯಿನ್ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತಿತ್ತು ಮೂರು ಮತ್ತು ನಾ;ಲ್ಕನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ.ರೇಷ್ಮೆ ರಸ್ತೆಯ ಬದಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ನಗರಗಳಲ್ಲೂ ಏಳನೆ ಶತಮಾನದವರಗೆ  ಬಳಕೆ ಇದ್ದಿತು. ಈ  ಬಗ್ಗೆ 1830ರಿಂದ 1840ರ ವರೆಗೆ ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಿರುವರು. ಜೇಮ್ಸ ಪ್ರಿನ್ಸೆಪ್‌, ಕ್ರಿಶ್ವಿಯನ್‌ ಲಸ್ಸಾನ್‌ಎದ್ವಿನ್‌ನೋರಿಸ್‌ರು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಪರಸ್ಪರ ವಿಚಾರ ವಿನಿಮಯ ನಡೆಸುತಿದ್ದರು.ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅದರ ರಹಸ್ಯ ಬಯಲಾಯಿತು.

  ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಖರೋಷ್ಟಿ ಲಿಪಿಗೆ ಅನೇಕ ಹೆಸರುಗಳು ಇವೆ.” ಬೆಕ್ಟ್ರಿಯನ್‌”, “ಕಾಬೂಲಿ”, ಇಂಡೊ ಬೆಕ್ಟ್ರಿಯನ್‌ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುವರು.  ಖರೋಷ್ಠಿಯು, ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಬಾಗಗಳಲ್ಲಿ  ಸುಮಾರು ಏಳು ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಬಳಕೆಯಾಗುತಿತ್ತು.  (  ಕ್ರಿ.. ಪೂ. 4ನೆಯ  ಶತಮಾನದಿಂದ  ಕ್ರಿ. ಶ  3ನೆಯ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ AD), ಆದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವೆನಿಸಿದುದರಿಂದ ಬರಬರುತ್ತಾ ಖರೋಷ್ಠಿಯ ಜಾಗವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿತು ಆದರೂ ವಾಯವ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕುಟುಕು ಜೀವ ಹಿಡಿದಿತ್ತು.

ಪಾಕೀಸ್ತಾನದ ಖೈಬರ್‌ಪ್ರದೇಸದಲ್ಲಿನ ಬಂಡೆ ಶಾಸನ

ಈ ಲಿಪಿಯು ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬಂದಿರುವುದು  ಅಶೋಕನ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ (ಶಹಬಜ ಘರ್‌ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ).ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿಯ ಮೊದಲ ಶಾಸನವು ನಮಗೆ ದೊರೆತಿರುವುದು ಪಾಕೀಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ. ಅದರ ಕಾಲ  ಕ್ರಿ. ಪೂ.2ನೆಯ  ಶತಮಾನ ಆದರೂ ಅನೇಕ ಮೂಲಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಈ ಭಾಷೆಯು ಅದಕ್ಕೂ ಬಹು ಮೊದಲೇ ಜನಿಸಿತ್ತು ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಇದ್ದಿತು ಎಂಬ ವಾದವೂ ಇದೆ.. ಖರೋಷ್ಠಿಯು ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗದೇ ಇರಲು ಕಾರಣ ಅದನ್ನು ಬರೆಯುವ ರೀತಿ. ಎಲ್ಲ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಓದುವುದು ಎಡದಿಂದ ಬಲಕ್ಕೆ  ಆದರೆ ಇದು ಮಾತ್ರ ಬಲದಿಂದ ಎಡಕ್ಕೆ . ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲು ಹಿಂಜರಿದರು.ಆದರೂ ಖರೋಷ್ಠಿಯು ಆಫಘನಿಸ್ತಾನ, ಮಧ್ಯ ಏಷಿಯಾ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಚೀನಾದ ಭಾರತದ ಬೆಕ್ಟ್ರಿರಿಯಾ ಮತ್ತು ಸ್ಕೈಥಿಯಾ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಬಳಸಲಾಗುತಿತ್ತು.. ಆದರೂ ಕ್ರಿ.ಶ ಐದನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಾಯವಾಯಿತು. ಖರೋಷ್ಠಿ ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೂಲ ಅಕ್ಷರಗಳು ವ್ಯಂಜನಗಳು. ‘ಅ’  ಹೊರತಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಸ್ವರಗಳೂ ಅವುಗಳನ್ನು  ಹಿಂಬಾಲಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಚಿಕ್ಕದಾದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸಂಕೇತಗಳಂತೆ ಬರೆಯಲಾಗುವುದು. ಆ ಸಂಕೇತಗಳು ವ್ಯಂಜನದ ಮೇಲೆ ಅಥವ ಕೆಳಗೆ ಇರಬಹುದು..

ಖರೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಹ್ರಸ್ವ ಸ್ವರ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘ ಸ್ವರಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಇಲ್ಲ.ಅಶೋಕ,  ಶಕ ಮತ್ತು ಕುಶಾನರ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಹ್ರಸ್ವ ಮತ್ತು ಧೀರ್ಘ ಸ್ವರಗಳ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಇಲ್ಲ   ಕೂಡು ಬರಹ. ಮೊದಲ ಸ್ವರಕ್ಕೆ ಒಂದೇ ಚಿಹ್ನೆ.ಉಳಿದ ಸ್ವರಗಳು ಅದಕ್ಕೆ ತುಸು ಬದಲಾವಣೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗುವುದು

    ಕರೋಷ್ಠಿಯು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ವರ್ಗೀಯ ಮತ್ತು ಅವರ್ಗೀಯ ವ್ಯಂಜನಗಳಿಂದಲೇ ಆಗಿದೆ. ವರ್ಣಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ  ಇರುವುದು ೩೩ ಅಕ್ಷರಗಳು .ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸ್ವರಗಳಿಲ್ಲ..ಅಡ್ಡ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಎಡದಿಂದ ಬಲಕ್ಕೆ ಬರೆಯುವ ಖರೋಷ್ಠಿ  ..

ಪ್ರತಿ ಅಕ್ಷರದಲ್ಲಿಯೇ  /a/  ಸ್ವರ ಇದೆ. ಇತರೆ ಸ್ವರಗಳನ್ನು . ಕಾಗುಣಿತದಂತೆ ಸೇರಿಸಬಹುದು  ( diacritics.)ಮೂಲಸ್ವರಕ್ಕೆ ವಿವಿಧ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗರೆ ಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಉಳಿದ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಠಿಸುವರು.’ಇ’ ಕಾರವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು  ’ಅ’ ಅಕ್ಷರದ  ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಛೇದಕ ಗರೆ ಎಳೆಯುವರು.ಉಕಾರವು ಅ’ ಅಕ್ಷರದ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆದರೆ ಕೆಳಗೆ ಗೆರೆ ಎಳೆಯುವರು. ಎ ಕಾರವು ’ಇ’ ಕಾರ ಸೂಚಿಸುವ ಗೆರೆಯ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿರುತ್ತದೆ.’ಓ’ ಕಾರವು ಅಕ್ಷರದ ಕೆಳಗೆ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗೆರೆ ಇರುವುದು. ಅನುಸ್ವಾರಕ್ಕೆ  ಅಕ್ಷರಗಳ ಕೆಳಗೆ ’ಮ’ ಬರೆಯುವರು. ಒತ್ತಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಒಂದು ಅಕ್ಷರದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವರು

                    

ಸ್ವತಂತ್ರ ಸ್ವರಗಳೇ ಇಲ್ಲ . ಮತ್ತು ದೀರ್ಘ ಸ್ವರಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಯುಕ್ತ ಸ್ವರಗಳು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು   ಗಮನಾರ್ಹ

  

          

                    ಅಂಕೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದರಿಂದ ನಾಲಕ್ಕು ಮಾತ್ರ ಬಳಸಿರುವರು.

 

ಬ್ಯೂಹ್ಲರನ ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಕರಣಿಕರ ಲಿಪಿ ಅದಕ್ಕೆ ದೀರ್ಘಸ್ವರಗಳಿಲ್ಲ. ಆದರೆ  ರಾಜ ಬಲಿಪಾಂಡೆಯವರ ಪ್ರಕಾರ ಇದನ್ನುಪ್ರಾಕೃತ ಭಾಷೆ ಬರೆಯಲು  ಬಳಸುತಿದ್ದುದರಿಂದ ಹೀಗಾಗಿದೆ. ಕಾರಣ ಅದರಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಸ್ವರ ಇಲ್ಲ  ಇದು ಸಿಮೇಟಿಕ್‌ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಆಗಿರುವುದಲ್ಲ.

ಈಗ ತಿಳಿದಿರುವಂತೆ ಖರೋಷ್ಠಿಯು ಅರಾಮಿಕ್‌ಲಿಪಿಯಿಂದ ಉಗಮವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಅಕಮೆಂಡೈಡ್‌ನ ಭಾರತೀಯ ಸಾಮಂತರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅನ್ವೇಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಖರೋಷ್ಠಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರಾಮಿಯಾ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಯಥಾರೀತಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿಲ್ಲ ಅದರಲ್ಲಿ 33 ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ತುಸು ಬದಲಾವಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಅಳವಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.

ಖರೋಷ್ಠಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಬಂದಿತು ಎಂಬುದು ಅನಿಶ್ಚಿತ. ಆದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯ ಮೇಲೆ ಖರೋಷ್ಠಿಯ ಪ್ರಭಾವ ಇದ್ದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ.

 ಕರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಯನ್ನು ಭಾರತದ ಪ್ರಾಕೃತ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಹಾಗೂ ಈರಾನಿನ ಬೆಕ್ಟ್ರಿಯನ್ ಸಸೇಯನ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಕೈಥಿಯನ್‌ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಬಳಕೆ ಮಾಡುತಿದ್ದರು

                              

               ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಎಡದಿಂದ ಬಲಕ್ಕೆ ಬರೆಯುವರು..
  
                                                            ಮಾದರಿ ನರಹ

  

                                            ಬಲದಿಂದ ಎಡಕ್ಕೆ ಓದಿ: 

                                                       Ci-th.a ma-sa di-va-se pra-d.ha-me

                                          ಸಿ-ತ-ಅ-ಮ-ಸ-ಡಿ-ವ –ಸೆ ಪರ-ಹ-ಮೆ

                                               ಚೈತ್ರದ ಮೊದಲ ದಿನ