ಕಲಘಟಗಿ ಪ್ರದೇಶದ ಪುರಾತತ್ವ ಹಗೂ ಇತಿಹಾಸ

qÁ. J¸ï.PÉ. eÉÆò

# 60, ¹®égï DZÀðqïð,

¥ÀÅgÁvÀvÀÛ÷é«zÀ, zsÁgÀªÁqÀ-580001.

JgÀqÀƪÀgÉ ¸Á«gÀ ¢ÃWÀð EwºÁ¸À PÀ£ÁðlPÀzÀ, MAzÀÄ ªÀįɣÁr£À ¥ÀæzÉñÀªÁzÀ PÀ®WÀlV ¥ÀæzÉñÀªÀÅ, MAzÀÄ ¸Á«gÀ ªÀgÀĵÀUÀ¼À ¥Àæ±ÁAvÀ ºÁUÀÆ ¤ªÁAvÀ ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ §zÀÄPÀ£ÀÄß ¨É¼ÉzÀÄ, ErAiÀiÁzÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ §zÀÄQ£À°è ¨sÁVAiÀiÁVzÉ.

PÀ®WÀlV ¥ÀæzÉñÀzÀ°è PÁëvÀæ vÉÃd¢ ªÉÄgÉzÀ «ÃgÀUÀ®ÄèUÀ½ªÉ, ªÀĺÁ¸Àw PÉÊUÀ½ªÉ, ªÀÄÈzïPÉÆÃmÉ, zÉêÀ¸ÁÜ£À, §¸À¢UÀ½ªÉ, Q«ªÉvÀÛ QªÀÅqÀjUÉ EwºÁ¸ÀzÀ PÀÆUÀ£ÀÄß ºÉüÀĪÀ ²¯Á±Á¸À£ÀUÀ½ªÉ, ¸ÁªÀðd¤PÀ G¥ÀAiÉÆÃUÀzÀ ¥ÁæaãÀ PÉgÉ ¨Á«, ¥ÀŵÀÌgÀtÂUÀ½ªÉ. F jÃwAiÀÄ ¥ÁæzÉÃಶಿPÀ PÉÆqÀÄUÉUÀ¼ÁzÀ F ²®àzÀ ¸ÀA¥ÀŵÀà vÀ®àUÀ¼ÀÄ ºÉÃUÉ CgÀ½ªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß £ÉÆÃqÀ®Ä ¥ÀæAiÀÄw߸À¯ÁVzÉ.

F jÃw ªÀÄÄAzÀĪÀgÉAiÀÄÄvÀÛ, PÀ£ÀßqÀ ¸Á»vÀå¹j ºÁUÀÆ PÀ£ÀßqÀ ²®à ¸ÀA¥ÀÅlUÀ¼ÉgÀqÀ£ÀÆß eÉÆÃr¹ £ÉÆÃr zÁUÀ ºÁUÀÆ ¥ÁæaãÀ vÀ®WÀlV (PÀ®ÄèvÀÄnPÉ)UÀ¼À ¥ÀæzÉñÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀägÀtÂÃAiÀÄ PÉÆqÀÄUÉ ¤ÃrªÉ. PÀ£ÁðlPÀzÀ ¸ÀA¸ÀÌøwAiÀiÁUÀĪÀ°è C£ÉÃPÀ «ªÉÃPÀUÀ¼ÀÄ F £Ár£À°è PÉÊ eÉÆÃr¹ªÉ. PÀ£ÀßqÀzÀ PÉÊUÀ¼ÀÄ ²®àUÀ¼À£ÀÄß PÉÆgÉzÀgÉ, CzÉà PÉÊUÀ¼À ¨ÉgÀ¼ÀÄUÀ¼ÀÄ ¯ÉPÀÌtÂPÉ »rzÀÄ ¸Á»vÀå §gÉ¢ªÉ.

PÀ®WÀlV vÁ®ÆQ£À°è LwºÁ¹PÀªÁV ºÀgÀrzÀ vÁtUÀ¼ÀÄ: PÀ®WÀlV, vÀA§ÆgÀÄ, PÀAzÀ°, PÁªÀÄzsÉãÀÄ, «Ä±ÀæPÉÆÃn, ¸ÀAUÀªÉÄñÀégÀ, ¤ÃgÀ¸ÁUÀgÀ, UÀAfÃUÀnÖ.

EªÀÅUÀ¼É®è C®à¸ÀASÉåAiÀÄ°èzÀÝgÀÆ, ¨sÁªÀzÀ ¨ÉqÀUÀ£ÀÄß PÀ°è£À°è ªÀÄÆr¹ªÉ. ¸ÀvÀÛªÀgÀ PÀÈwUÀ¼À®è CªÀÅ, JZÀÑvÀÛªÀgÀ «¸Àä ÈwUÀ¼ÀÄ ªÉÄð£À vÁtUÀ¼ÀÄ MA¢¯ÉÆèAzÀÄ LwºÁ¹PÀ CA±ÀUÀ¼À°è PÉÆÃmÉ, PÉgÉ, zÉêÀ¸ÁÜ£À, ²¯Á¯ÉÃR, ¸ÀܼÀªÀĺÁvÉä EvÁå¢UÀ¼À°è zÁR¯ÉUÉÆArªÉ. (PÀ£ÁðlPÀ gÁdå UÁågÉhÄnAiÀÄgï, zsÁgÀªÁqÀ f¯Éè, ¥ÀjµÀÌøvÀ DªÀÈwÛ, ¸ÀA. ¸ÀÆAiÀÄð£ÁxÀ PÁªÀÄvÀ, 1995).

EªÀÅUÀ¼À®èzÉ PɼÀV£ÀªÀÅ PÀAzÁAiÀÄ UÁæªÀÄUÀ¼À ¥ÀnÖPÉAiÀÄ°è zÁR°¸À¯ÁVzÉ. PÀ®WÀlV vÁ®ÆPÀÄ MlÄÖ 82 UÁæªÀÄUÀ¼À£ÉÆß¼ÀUÉÆArzÉ. ªÀÄ®PÀ£ÀPÉÆ¥Àà, ºÀÄt¹PÀnÖ, ªÀiÁZÁ¥ÀÅgÀ, ªÀÄÄPÀÌ®, ªÀÄÄvÀÛV, ºÀ®ªÀzÁ¼À, °AUÀ£ÀPÉÆ¥Àà, ¹AUÀ£ÀºÀ½î, ¹zÀÞ£À¨sÁ«, ²ªÀ£Á¥ÀÅgÀ, ¸ÀAUÀzÉêÀgÀPÉÆ¥Àà, ¸ÀÆgÀ±ÉnÖPÉÆ¥Àà, ¸ÀAUÀnPÉÆ¥Àà, ¸ÀƼÉPÀmÉÖ, ¸ÉÆêÀÄ£ÀPÉÆ¥Àà, ¸ÉÆïÁgÀUÉÆ¥Àà, ºÀlQ£Á¼À, ºÀ£ÀĪÀiÁ¥ÀÅgÀ, ºÀlQ£Á¼À, ºÀ®vÀÄA©, ºÁgÉÆÃUÉÃj, »AqÀ¸ÀUÉÃj, ºÀÄ®V£ÀPÉÆ¥Àà, gÁªÀÄ£Á¼À, ºÀgÀ¯Á¥ÀÅgÀ ºÁUÀÆ ©ÃgÀªÀ½î, §ÄzÀÄæUÀ ¹ÃVºÀ½î, ¨ÉArUÉÃj ¨ÉÃUÀÆgÀÄ, zsÀĪÀÄäªÁqÀ, £ÁUÀ£ÀÆgÀ, vÁªÀgÀUÉÃj, vÀ§PÀzÀ ºÉÆ£Àß½, d«ÄäºÁ¼À, f£ÀÆßgÀ, ¢A§ªÀ½î, dÄAd£À¨ÉÊ®Ä, ZÀ¼ÀªÀÄnÖ, §¸ÀªÀ£ÀPÉÆ¥Àà, UÀÄqÀØzÀ ºÀÄ°PÀnÖ, UÀAmÁå¥ÀÅgÀ, UÀAfUÀnÖ, UÀAV£ÀPÀnÖ, UÀ¼ÀV, SÁ®¸ÁºÀÄt¹PÀnÖ, PÁqÀ£ÀPÉÆ¥Àà, C¸ÀÛPÀnÖ, PÀA¢è, CgÀ½ºÉÆAqÀ ºÁUÀÆ Cgɧ¸ÀªÀ£À PÉÆ¥Àà.

F ªÉÄît J®è vÁtUÀ¼ÀÄ EwºÁ¸À ¤Ãr®èªÁzÀgÀÆ, Erà ªÀiÁ£ÀªÀ£À ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ EwºÁ¸ÀzÀ°èzÀÄÝPÉÆAqÀÄ §zÀÄQPÉÆAqÀÄ PÀ®WÀlV £Ár£À ªÉÄÊUÀAnPÉÆArªÉ. EªÀÅUÀ¼À°è JzÀÄÝPÁtĪÀ EwºÁ¸À ZÀjvÉAiÀÄ JAmÉÆA§vÀÄÛ vÁtUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀUÉ ¸À«ÄÃQë¸ÀĪÁ:

PÀ®WÀlV: vÁ®ÆèPÁ PÉÃAzÀæ zsÁgÀªÁqÀ f¯ÉèAiÀÄ°è CQÌAiÀÄ PÀtd«zÀÄ. PÀ®WÀlV CQÌ JAzÉà ¥Àæ¹zÀÞ. ªÀįɣÁr£À°è §gÀĪÀ EzÀÄ ªÀļÉUÁ®zÀ°è ¸ÀÄvÉÛ®è ºÀ¹gÀÄ, PÉgɨÁ«UÀ¼À vÀªÀgÀÄ. ±Á¸À£ÉÆÃPÀÛ `PÀ®ÄèPÀÄnPÉ’ JA§ ºÉ¸ÀgÀÄ EzÀPÉÌ. LzÀÄ vÀÄænvÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ ®¨sÀå. 6£ÉAiÀÄ PÀ¯Áåt «PÀæªÀiÁ¢vÀå£À (Qæ.±À.1080) D½éPÉAiÀÄ°èAiÀÄ ªÀĺÁªÀÄAqÀ¼ÉñÀégÀ UÀĪÀ®zÉêÀ£ÀÄ D¼ÀÄwÛzÀÝ GtPÀ®Äè-30 ºÁUÀÆ ¸À¨Éâ-30 ªÀÄAqÀ®UÀ¼ÀÆ ¸À¨ÉâAiÀÄ ¨sÁUÀªÀÅ PÀ®WÀlV DVvÀÄÛ. ¨ÁæºÀätjUÉ ºÁUÀÆ eÉÊ£ÀjUÉ zÁ£À ¤ÃrzÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ, PÉ®ªÀÅ ZÉ®ÄèªÀjzÀ ªÀÄÆwð²®àUÀ¼ÀÄ, JgÀqÀÄ eÉÊ£À§¹ÛUÀ°è 11-12 ±ÀvÀªÀiÁ£ÀzÀ eÉÊ£À wÃxÀðAPÀgÀ ¸ÀÄAzÀgÀ ªÀÄÆwðUÀ¼ÀÄ, EªÀÅUÀ¼À eÉÆvÉUÉ ºÀ£ÀĪÀÄAvÀ, UÁæªÀÄzÉêÀvÉ, PÁ¼ÀªÀÄä zÁåªÀĪÀé£À §¸ÀªÀtÚ£À EwÛÃa£À UÀÄrUÀ½ªÉ. zÁåªÀĪÀé eÁvÉæ ¥Àæ¹zÀÞ, gÀĸÀÄÛªÀiï ¸ÁºÉç£À zÀUÁð, £ÉÊIÄvÀåPÉÌ ºÉÆgÀªÀ®AiÀÄzÀ°è `¸Ávï ±À»Ãzï’ JA§ K¼ÀÄ ¸ÀƦüUÀ¼À ºÀÄvÁvÀägÀ ¸ÀªÀiÁ¢üUÀ½ªÉ. ©eÁ¥ÀÅgÀzÀ ºÁ¹ªÀiï ¦Ãgï£À C£ÀÄAiÀiÁ¬ÄUÀ½ªÀgÀÄ. ©eÁ¥ÀÅgÀzÀ D¢¯ï±ÀºÀ¤AzÀ ¸À£ÀzÀÄ ¥ÀqÉzÀÄPÉÆAqÀ d«ÄãÀ°è PÁqÀÄ PÀrzÀÄ £É¯É ¤®ÄèªÀ ¥ÀæAiÀÄvÀßzÀ°è «gÉÆÃzsÀªÁV ºÀÄvÁvÀägÁzÀgÀÄ (Qæ.±À. 1655). PÀ®WÀnAiÀÄ §tÚzÀ vÉÆnÖ®ÄUÀ¼ÀÄ, UÀrUÉ ªÀÄrPÉUÀ¼ÀÄ ¥Àæ¹zÀÞ.

vÀA§ÆgÀÄ: PÀ®WÀlV¬ÄAzÀ zÀQëtPÉÌ 11 Q.«ÄÃ. zÀÆgÀ. ±Á¸À£ÉÆÃPÀÛªÁV `vÀ«ÄäAiÀÄÆgÀ’, `vÁA§æ¥ÀÅgÀ’, `vÀªÀÄä HgÀÄ’ PÀgÉzÀÄPÉÆAqÀÄ gÁµÀÖçPÀÆlgÀ PÁ®zÀµÀÄÖ ¥ÀÅgÁvÀ£À. ºÀ®¹-12000UÉ ¸ÉÃjzÀ vÀ«ÄäAiÀÄÆgÀÄ-12gÀ DqÀ½vÀ PÉÃAzÀæ. gÁµÀÖçPÀÆlgÀ 4£ÉAiÀÄ UÉÆëAzÀ£À (Qæ.±À. 932) ±Á¸À£ÀªÀÅ HgÀļÀ«UÁV ºÉÆÃgÁlzÀ CtÂÚUÀ£À §UÉÎAiÀÄÆ ºÁUÀÆ E°è 1000 ªÀĺÁd£ÀgÀ£ÉÆß¼ÀUÉÆAqÀ CUÀæºÁgÀzÀ §UÉÎAiÀÄÆ ºÉüÀÄvÀÛzÉ. Qæ.±À.1120gÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ±Á¸À£ÀªÀÅ PÀzÀA§ UÀĪÀ®zÉêÀ£Á¼ÀÄwÛgÀĪÁUÀ ¸ÉäUÀUÁªÀÅAqÀ ¥sÀtÂgÁd£ÀÄ zÉêÁ®AiÀĪÉÇAzÀ£ÀÄß PÀnÖ¹zÀ §UÉÎAiÀÄÆ, dAiÀÄzÉêÀ£ÉA§ ¥ÀæªÀÄÄR¤AzÀ «µÀÄÚzÉêÁ®AiÀÄ PÀnÖ¹ ¨sÀÆzÁ£À ªÀiÁrzÀ «µÀAiÀÄ w½¸ÀÄvÀÛzÉ. Qæ.±À.1125gÀ°è §ªÀÄðZÀAiÀÄå £ÁAiÀÄÌ ºÁUÀÆ gÁdªÀÄ®è£ÁAiÀÄÌgÀÄ f£ÀzÉêÁ®AiÀÄ PÀnÖ¹zÀ §UÉÎ, ¨sÀÆzÁ£ÀzÀ §UÉÎ ºÉüÀÄvÀÛzÉ E£ÉÆßAzÀÄ ±Á¸À£À. HgÀ°è PÀ¯Áåt ZÁ®ÄPÀågÀ PÁ®zÀ §¸ÀªÀtÚ (F±ÀégÀ) zÉêÁ®AiÀÄ«zÉ, EzÀ£ÀÄß ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¥ÀÅgÁvÀvÀé E¯ÁSÉ gÀQë¸ÀÄwÛzÉ. ²æà PÀ¯ÉäñÀégÀ zÉêÁ®AiÀĪÀÇ fÃuÉÆÃðzÁÞgÀUÉÆArzÉ. HgÀ ºÉÆgÀUÉ UÀÄqÀØzÀ ªÉÄÃ¯É `GvÀÛgÀ PÀĪÀiÁgÀ’£À UÀÄr £ÀªÀgÀAUÀ, CAvÀgÁ¼À, UÀ¨sÀðUÀȺÀUÀ½AzÉÆqÀUÀÆrzÀÄÝ, PÀzÀA§£ÁUÀgÀ ±ÉÊ°AiÀÄ ²RgÀ ºÉÆA¢zÉ. ºÀ®ªÁgÀÄ «ÃgÀUÀ®ÄèUÀ¼ÀÄ ªÀiÁ¹ÛPÀ®ÄèUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ 12£Éà ±ÀvÀªÀiÁ£ÀzÀ°è zÉÆqÀØ PÁ¼ÀUÀªÉÇAzÀÄ dgÀÄVgÀ®Ä ¸ÁPÀÄ. Hj£À ¸ÀÄvÀÛ PÉÆÃmɬÄzÀÝ CªÀ±ÉõÀUÀ¼ÀÄ ªÀiÁvÀæ G½¢ªÉ. ªÀĹâ ºÁUÀÆ zÀUÁðUÀ¼ÀÆ E°èªÉ.  LwºÁ¹PÀªÁV EzÀÄ F ¨sÁUÀzÀ°èAiÀÄ CvÀåAvÀ ZÀlĪÀnPÉAiÀÄ vÁtªÁVvÉÛAzÀÄ w½AiÀÄÄvÀÛzÉ.

PÀAzÀ°: PÀ®WÀlV¬ÄAzÀ £ÉÊIÄvÀåPÉÌ 5 Q.«ÄÃ. zÀÆgÀzÀ°ègÀĪÀ ¥ÀÅlÖUÁæªÀÄ. PÀ¯Áåt ZÁ®ÄPÀågÀ JgÀqÀÄ ±Á¸À£ÀUÀ½ªÉ. CªÀÅUÀ¼À°è UÉÆÃªÉ PÀzÀA§ CgÀ¸À EªÀÄär ZÉnÖzÉêÀ£À Qæ.±À.1050 ±Á¸À£ÀªÀÅ ¨ÁzÀĨÉâ (§£À±ÀAPÀj) «UÀæºÀ ¸ÁÜ¥À£É ªÀiÁrzÀ «ªÀgÀ w½¸ÀÄvÀÛzÉ. JgÀqÀ£ÉAiÀÄ ±Á¸À£ÀªÀÅ Qæ.±À.1152gÀ¢zÀÄÝ, CfÓUÁªÉAiÀÄ vÉÊ®d ¸ÁªÀÄAvÀ£ÀÄ QgÀĪÀwÛAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄÄwÛzÁUÀ CºÀªÀªÀÄ®èAiÀÄå £ÁAiÀÄPÀ£ÀÄ ºÉÆÃgÁqÀÄvÀÛ ªÀÄrzÀ «µÀAiÀĪÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. F vÁtªÀÅ vÁåUÀ §°zÁ£ÀzÀ £É£À¥À£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.

PÁªÀÄzsÉãÀÄ: EzÀÆ PÀ®WÀlV¬ÄAzÀ F±Á£ÀåPÉÌ 10 Q.«ÄÃ. zÀÆgÀzÀ°èzÉ. ¥ÁæaãÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è `¸Á¸À®Ä’ JAzÉà PÀgÉAiÀÄ®ànÖzÀÄÝ PÁªÀÄzsÉãÀÄ JA§ ºÉ¸ÀgÀÄ ºÉÃUÉ §AvÀÄ? EzÀgÀ §UÉÎ zÁR¯ÉUÀ¼ÉãÀÆ E®è. F HgÀ zÀQëtQÌgÀĪÀ ²æà PÀ¯ÉèñÀégÀ zÉêÀ¸ÁÜ£ÀzÀ°è 3 ²¯Á±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ ®¨sÀåªÁVªÉ. 2£Éà ¸ÉÆêÉÄñÀégÀ (Qæ.±À.1129) ±Á¸À£ÀªÀÅ ºÀ®¸À£Ár£À ±Á¸À£ÀªÉAzÀÄ zÁR°¹, ¸Á¸À®Ä UÁæªÀÄzÀ ¸ËAzÀ¬ÄÃðPÀgÀt §UÉÎ ºÁUÀÆ CzÀgÀ ¥ÁæPÀÈwPÀ ¸ËAzÀAiÀÄð ªÀtÂð¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄ®è±ÉnÖ JA§ÄªÀ£ÀÄ F zÉêÀ¸ÁÜ£ÀPÉÌ ¨sÀÆ«Ä ºÁUÀÆ ºÀt zÁ£À ªÀiÁrzÀÝ£ÀÄß ºÉüÀÄvÀÛzÉ. Qæ.±À.1171gÀ ±Á¸À£ÀªÀÅ PÀĪÀiÁgÀ ªÀÄ®èAiÀÄå£ÀÄ PÀ°zÉêÀjUÉ zÁ£À PÉÆlÖzÀÄÝ ºÉüÀÄvÀÛzÉ. 13£Éà ±ÀvÀªÀiÁ£ÀzÀ ±Á¸À£ÀªÀÅ ªÀiÁAl°PÀ ªÀiÁ¢UÀ£À£ÀÄß G¯ÉèÃT¸ÀÄvÀÛzÉ. F zÉêÀ¸ÁÜ£À ªÁ¸ÀÄÛ²®àzÀ J®è CAUÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄRªÀÄAl¥À, ¸À¨sÁªÀÄAl¥À, CAvÀgÁ¼À, UÀ¨sÀðUÀȺÀ M¼ÀUÉÆAqÀÄ, ¨ÁV®ªÁqÀ eÁ®AzsÀæUÀ¼ÀÄ, C®APÀjPÀ PÀA§UÀ¼ÀÄ, PÁwðPÉÃAiÀÄ, ¸À¥ÀÛªÀiÁwæPÉAiÀÄgÀ ²®àUÀ¼ÀÄ, UÀt¥Àw, ªÀÄ»µÀªÀÄ¢ð¤, PÉñÀªÀ£À ©r ¸ÀÄAzÀgÀ ªÀÄÆwðUÀ½ªÉ. F zÉêÀ¸ÁÜ£ÀªÀÅ CvÀåAvÀ ¸ÀÄAzÀgÀ zÉêÀ¸ÁÜ£ÀªÁVzÀÄÝ PÀ®WÀlV vÁ®ÆQUÉ ²®à ¸ËAzÀAiÀÄðªÀ£ÀÄß J¼ÉzÀÄvÀA¢zÉ.

«Ä±ÀæPÉÆÃn: PÀ®WÀlV¬ÄAzÀ F±Á£ÀåPÉÌ 10 Q.«ÄÃ. zÀÆgÀ EzÉ. E°è 3 ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ, MAzÀÄ gÁªÀÄ°AUÉñÀégÀ zÉêÀ¸ÁÜ£À, MAzÀÄ ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÀ¢ ªÀÄtÂÚ£À PÉÆÃmÉ (Mud fort) §ÄgÀÄdUÀ¼ÉÆA¢UÉ (Bastions) zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛªÉ. PÉÆÃmÉUÉ ¤¢ðµÀÖ ºÀAvÀUÀ¼À°è F §ÄgÀÄdÄUÀ½ªÉ ºÀ£ÉßgÀqÀÄ. ¥ÁæaãÀ ªÀÄÈzï PÉÆÃmÉUÀ¼ÀÄ §£ÀªÁ¹ PÀzÀA§gÀ PÁ®zÀ°è GvÀÛgÀ PÀ£ÀßqÀ ºÁUÀÆ zÀQët PÀ£ÀßqÀ ¨sÁUÀ±ÀB zsÁgÀªÁqÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è PÁt¹UÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀܼÀ zÀÄUÀð, ªÀ£ÀzÀÄUÀð, VjzÀÄUÀð ºÁUÀÆ d®zÀÄUÀðUÀ¼ÀÄ, MAzÀÄ ¥ÀæPÁgÀªÁzÀ ¸ÀܼÀzÀÄUÀð (Ground fort) EzÁVzÉ. E°è Qæ.±À.1126, Qæ.±À.1156 ºÁUÀÆ Qæ.±À.1158gÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛªÉ. «±ÉõÀªÁV Qæ.±À.1158gÀ ±Á¸À£ÀªÀÅ UÉÆêÁ PÀzÀA§gÀ `¥ÉªÀiÁðrzÉêÀ£À’ PÉÆqÀÄUÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. UÉÆêÉAiÀÄgÀÄ PÀ£ÁlPÀzÀ MAzÀÄ ¨sÁUÀªÁVvÉÛAzÀÄ F ±Á¸À£ÀªÀÅ ¸ÀvÀå¸Àå ¸ÀvÀå ºÉüÀÄvÀÛzÉ.

¸ÀAUÀªÉÄñÀégÀ: EzÀÄ PÀ®WÀlV¬ÄAzÀ ¥À²ÑªÀÄPÉÌ 10 Q.«ÄÃ. zÀÆgÀzÀ°èzÉ. E°è LzÀÄ ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ zÉÆgÉwªÉ. HgÀ ºÉÆgÀUÉ EgÀĪÀ PÀ¯ÉäñÀégÀ UÀÄr (±Á¸À£ÉÆÃPÀÛ ºÀªÉÄäñÀégÀ)AiÀÄ vÉÆgÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ªÀÄÆgÀÄ EªÉ. UÉÆêÉAiÀÄ PÀzÀA§ MAzÀ£ÉAiÀÄ dAiÀÄPÉòAiÀÄ (Qæ.±À.1068gÀ ±Á¸À£À) ZÀlÖUÉÆqÀ§£ÉA§ÄªÀ£ÀÄ F zÉêÁ®AiÀÄPÉÌ ¨sÀÆzÁt ªÀiÁrzÀ «ªÀgÀ«zÉ. Qæ.±À.1082gÀ ±Á¸À£ÀªÉÇAzÀÄ C°èAiÀÄ ²ªÁ®AiÀÄPÉÌ zÁ£À ªÀiÁrzÀ £ÁUÀtÚ£À£ÀÄß ¸Àäj¸ÀÄvÀÛzÉ. 1089gÀ°è «ÃgÀ¸ÀàUÀðªÀ£ÉßÃjzÀ AiÉÆÃzsÀ£À «ÃgÀUÀ¯ÉÆèA¢zÉ. ºÀ®¹UÉ-12000PÉÌ ¸ÉÃjzÀÝ F HjUÉ `¸ÀAUÀªÉÄñÀégÀ’ ºÉ¸ÀgÀÄ §gÀ®Ä PÁgÀt zÉÆqÀغÀ¼Àî ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄAUÁå£ÀºÀ½î ºÀA¥ÁºÀ¼Àî ºÁUÀÆ ¸ÀAUÀªÉÄñÀégÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ PÀÆrzÀÄÝ CzÀÄ EA¢£À ¸ÀAUÀªÉÄñÀégÀ¢AzÀ JgÀqÀÄ Q.«ÄÃ. zÀÆgÀzÀ°è ¸ÀAUÀªÀĪÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ F HjUÉ D ºÉ¸ÀgÀÄ. F PÀ¯ÉäñÀégÀ UÀÄrAiÀÄÄ zÉêÁ®AiÀÄ J®è «£Áå¸ÀzÀ CAUÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ, ªÀÄ»µÀªÀÄ¢ð¤, ¸ÀgÀ¸Àéw ¨sÉÊgÀªÀ, ¸À¥ÀÛªÀiÁwæPÉAiÀÄgÀÄ, UÀt¥Àw, PÁwðPÉÃAiÀÄ, ²ªÀ¥ÁªÀðw, C£ÀAvÀ¥ÀzÀä£Á¨sÀ, ¸ÀÄAzÀgÀ ²®àUÀ½ªÉ. ±ÉʪÀ ºÁUÀÆ ªÉʵÀÚªÀ ¨sÁªÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAUÀ«Ä¸ÀĪÀ F zÉêÁ®AiÀĪÀÅ ¸ÀAUÀªÉÄñÀégÀ HjUÉ ¨sÁªÉÊPÀåzÀ ºÉªÉÄä vÀA¢zÉ.

UÀAfÃUÀnÖ: PÀ®WÀlV¬ÄAzÀ 12 Q.«ÄÃ. zÀÆgÀzÀ°èzÀÄÝ, «Ä±ÀæPÉÆÃnAiÀÄ £ÉgÉAiÀÄ UÁæªÀĪÁVzÉ. HgÀ ºÉÆgÀUÉ UÀÄqÀØzÀ ªÉÄÃ¯É 12£Éà ±ÀvÀªÀiÁ£ÀzÀ ²æà £ÁUÀ°AUÉñÀégÀ UÀÄr EzÉ. ¥ÀǪÁð©üªÀÄÄRªÁzÀ F UÀÄrAiÀÄÄ £ÀªÀgÀAUÀ, CAvÀgÁ¼À ºÁUÀÆ UÀ¨sÀðUÀÄr ºÉÆA¢zÀÄÝ, PÀzÀA§£ÁUÀgÀ ²RgÀ ±ÉÊ°AiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. £ÀªÀgÀAUÀzÀ ªÀÄÄA¨sÁUÀ ºÁ¼ÁVzÉ, zÉêÀPÉÆõÀÖUÀ¼À°è UÀt¥Àr, ¨sÉÊgÀªÀ, ¸À¥ÀÛªÀiÁvÀÈPÉAiÀÄgÀÄ, «ÃgÀ¨sÀzÀægÀ ªÀÄÆwðUÀ½ªÉ.

ºÀÄt¹PÀmÉÖ: PÀ®WÀlV¬ÄAzÀ DUÉßÃAiÀÄPÉÌ 10 Q.«ÄÃ. zÀÆgÀ. ºÀ®¹UÉ-12000 ¥ÁæAvÀåPÉÌ ¸ÉÃjzÀ, ªÀiÁªÀ½î-500 £Ár£À, ºÀÄ°UÉÆÃqÀ 12PÉÌ ¸ÉÃjzÀ UÁæªÀĪÁVzÉ F ºÀÄt¹PÀnÖ, E°è ªÀÄ°èPÁdÄð£À zÉêÀ¸ÁÜ£À PÀ¯Áåt ZÁ®ÄPÀågÀ ªÀÄĪÀÄär ¸ÉÆêÉÄñÀégÀ¤UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÉ (Qæ.±À.1130-31 JAzÀÄ E°èAiÀÄ ±Á¸À£ÀªÉÇAzÀÄ w½¸ÀÄvÀÛzÉ. UÉÆêÉAiÀÄ PÀzÀA§ ¥ÉªÀiÁðrzÉêÀ£À PÁ®zÀ Qæ.±À.1142gÀ ±Á¸À£ÀªÀÅ ºÀĽUÉÆÃqÀ ªÀÄÄzÀÝUÁªÀÅAqÀ£ÀÄ ºÉÆèÉñÀégÀ zÉêÀjUÉ ¨sÀÆzÁ£À PÉÆlÖ «µÀAiÀÄ w½¸ÀÄvÀÛzÉ. CAvÀgÁ¼ÀzÀ°è £ÀA¢ ºÁUÀÆ PÉñÀªÀ£À ²®àUÀ½ªÉ. ZÀvÀĨsÀÄðd F PÉñÀªÀ£À «UÀæºÀ 2.5 Cr JvÀÛgÀªÁVzÀÄÝ §ºÀ¼À ¸ÀÄAzÀgÀªÁVzÉ. EªÀÅUÀ¼À®èzÉ ºÀ£ÀĪÀÄAvÀ, zÁåªÀĪÀé, F±ÀégÀ, §¸ÀªÀtÚgÀ UÀÄrUÀ¼ÀÆ, ªÀĹâ ºÁUÀÆ zÀUÁðUÀ¼ÀÆ EªÉ. EzÀÄ PÀÆqÀ ±ÉʪÀ ªÉʵÀÚªÀ, »AzÀÄ-ªÀÄĹèA, ¨sÁªÉÊPÀåzÀ vÁtªÁVzÉ.

F vÀgÀºÀzÀ E£ÀÆß ºÀvÀÄÛ ºÀ®ªÁgÀÄ LwºÁ¹PÀ vÁtUÀ¼ÀÄ PÀ®WÀlV vÁ®ÆQ£À°èªÉ. DzÀgÉ CªÀÅ UËtªÁVzÉ. CAvÀºÀ G¥À¸ÀAºÁgÀzÀ°è ºÉüÀĪÀÅzÁzÀgÉ, PÀ®WÀlVAiÀÄÄ vÀ£Àß §zÀÄQ£ÀÄzÀÝPÀÆÌ vÀ£ÀßzÉà DzÀ, KgÀÄ-¥ÉÃgÀÄUÀ½®èzÀ ¥Àæ±ÁAvÀ ºÁUÀÆ ¤ªÁAvÀ LwºÁ¹PÀ fêÀ£ÀªÀ£ÀÄß ¨Á½zÉ. PÀzÀA§gÀ £ÁqÁV, PÀzÀA§ ªÁ¸ÀÄÛ±ÉÊ°AiÀÄ zÉêÁ®AiÀĪÀ£ÀÄß ²®àUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢, C®è°è PÉ® ªÀÄÈzïzÀÄUÀðUÀ¼À£ÀÄß PÀnÖ¹PÉÆAqÀÄ, ±Á¸À£ÀUÀ¼À ºÉýPÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁr¹, vÀ£ÀßzÉà DzÀ ¥ÁæzÉòPÀ EwºÁ¸À PÀnÖPÉÆArzÉ. ¥ÀPÀÌzÀ £ÁqÁzÀ zsÁgÀªÁqÀzÀ ¸Á»wåPÀ ¹jAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÝgÀÆ, ²®àPÀ¯ÉAiÀÄ zÀȶ֬ÄAzÀ vÀ£ÉÆßqÀ°£À°è ¸Á«gÀ ªÀgÀĵÀzÀ ²®àzÀ ¸ÀA¥ÀŵÀÖ vÀ®à ºÉÆA¢zÉ JAzÀÄ C©üªÀiÁ£À¢AzÀ ºÉüÀ§ºÀÄzÀÄ.