ಮೆಸೊ ಅಮೆರಿಕಾದ ಮಯಾ ಲಿಪಿ

ಇಂದು ಅಮೇರಿಕಾದ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ ನಗರವು ನಾಗರೀಕತೆಯ ತುಟ್ಟ ತುದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಅದೊಂದು ಮನಿ ವಿಶ್ವ, ಜೊತೆಗೆ ಮಿನಿ ವಿಶ್ವವೂ ಹೌದು. ಆದರೆ ಸುಮಾರು ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಉತ್ತುಂಗನಾಗರೀಕತೆ ಇದ್ದುದು ಇಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ. . ಅದು ಮೆಸೊಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ. ಮೆಸೊಅಮೇರಿಕಾ ಎಂದರೆ ಗ್ರೀಕ್‌ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಅಮೇರಿಕಾ ಎಂದು ಅರ್ಥ.ಅದು ಮಧ್ಯ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ ಜನರ ಸಮೂಹ. ಮಯಾ, ಮಿಕ್ಸಟೆಕ್,ಝಾಪೊಟೆಕ್ ಅಜೆಟಿಕ್ ಫೋಟೊ ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ನಾಗರೀಕತೆಗಳ ತೊಟ್ಟಿಲಾಗಿತ್ತು. ಅವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ  ಕಾಲದಿಂದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಬದಲಾದರೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣಮೆಕ್ಸಿಕೊ,ಗೌಟೆಮಾಲ ಹೊಂಡುರಾಸ್‌,ಎಲ್‌ಸಲ್ವಡಾರ, ಅರ್ನಿಕರಾ ಗೋವಾ ಮತ್ತು ಕೊಸ್ಟರಿಕಾಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿತ್ತು .ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ನಗರ ರಾಜ್ಯಗಳು ಇದ್ದರೂ ಎಲ್ಲವನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಮೆಸೊಅಮೇರಿಕನ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎನ್ನುವರು. ಮೆಸೊಅಮೇರಿಕನ್‌ ಅತಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿರುವುದು ಮಯಾ ನಾಗರೀಕತೆ. ಅಮೇರಿಕಾ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ಬರಹದ ಬಳಕೆ ಮಾಡಿದವರಲ್ಲಿ ಅವರೇ ಮೊದಲಿಗರು  ಮಯಾ  ಲಿಪಿಯು ಕ್ರಿಪೂ. ೧೦೦೦ದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿದ್ದ  ಒಲ್ಮೆಕ್‌  ಪದ್ದತಿಯಿಂದ  ಉಗಮವಾಯಿತು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬರಹ  ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಎರಡು ಕಂಬ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿರುವುದು. ಅದರ ಕಾಲ ೩೦೦ಕ್ರಿ.ಪೂ ದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ ೧೬೯೭ರವರೆಗೆ. .    ಅದನ್ನು ಪುರಾತತ್ತ್ವ ತಜ್ಞರು ಪ್ರಿ ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ ಅವಧಿ ಎನ್ನುವರು. 2006 ರಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಚೌಕಾಕಾರದ ಫಲಕ  ಒಂದರ ಮೇಲೆ  62 ಸಂಕೇತಗಳಿದ್ದವು. ಅವು ಒಲ್ಮೆಕ್‌ ಕಲೆಯನ್ನು ಹೋಲುತಿದ್ದವು  ಆದರೆ ಅವನ್ನು ಇನ್ನೂ  ಅರ್ಥೈಸಲು ಆಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹಾಗಿದ್ದರೂ ಕಾಸ್ಕಲ್‌ ಫಲಕದಲ್ಲಿ ಆ ಬರಹವು ಮಯಾ ಬರಹಕ್ಕಿಂತ ಬಹಳ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಮಯಾ ಬರವಣಿಗೆಯು (300 BCE to 300 CE) ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಹಿಂದಿನ ಬರಹಗಳು  ಚಿಕ್ಕ ಪುಟ್ಟ ವಸ್ತುಗಳ ಮೇಲೆ ಇವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಬನ್‌ ಡೆಟಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ಮೇಲಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳ ಶೈಲಿ ಗಮನಿಸಿ ಅವುಗಳ ಕಾಲ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುವುದು .  

 .

 ಇತ್ತೀಚೆಗೆ  ಸ್ಯಾನ್‌ಬಾರ್ಟಲನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಉತ್ಖನನದಿಂದ ನಾಜೂಕಾದ ಮ್ಯೂರಲ್‌ಗಳು ದೊರೆತಿವೆ.ಅವುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬರಹಗಳು ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ. ಪೂ. 100 ಇಸ್ವಿಯವು.  ಅದೂ ಅಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಪೂ. ೩೦೦ ರಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿವೆ.. ಅದೇ  ನಿಖರವಾದ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಮೆಸೊ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ  ಮಯಾ ಲಿಪಿ..ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಓದಲಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.

 ಇತ್ತೀಚಿನ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಶೋಧಗಳಿಂದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಪೂರ್ಣ ಬದಲಾಯಿತು.ಹಲವು ಮ್ಯೂರಲ್‌ವರ್ಣ ಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು  ಕೆಲವು ಲಿಪಿಗಳು ದೊರೆತವು .ಅವು ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವು.ಶತಮಾನಗಳವರಗೆ ನಿಗೂಢವಾಗಿದ್ದ ಮಯಾ  ಲಿಪಿಯು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದ ಅರ್ಥೈಸುವಿಕೆಯ ಹಂತ ತಲುಪಿದೆ. ಇದರಿಂದ ಮಯಾ ಲಿಪಿಯ ಸಂರಚನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ದೊರತಿರುವುದಲ್ಲದೇ  ಸಾಮಾಜಿಕ, ರಾಜಕೀಯ , ಕಲಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಜಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲಿದೆ.

ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಅದೂ ಆಧುನಿಕ ಕಾಕಲದಲ್ಲಿ  ಉಳಿದ ಪುರಾತನ ನಾಗರೀಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಯಾ ನಾಗರೀಕತೆಗೆ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ . ಕ್ರಿ.ಪೂ.ಮೊದಲ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ಮೆಸೊ ಅಮೇರಿಕನ್‌ ನಾಗರಿಕತೆಗಳಲ್ಲಿನ  ಕೃಷಿಆಧಾರಿತ ಪುರಾತನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅವರದು. ಆಗಲೇ ಅವರು ಬೃಹತ್‌ನಗರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರು.ಯುದ್ಧ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಾಹುತಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ  ಕ್ರಿಶ.೧೬-೧೭ ನೆಯ  ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಅದು ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬಂದಿತು. ಸ್ಪೇನ್‌ದಾಳಿಯಿಂದ ಅದರ ಕೊನೆಯ ಕುರುಹಾದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮಯಾ ರಾಜ್ಯ ತಯಾಸಲ್ ೧೬೯೭ ರಲ್ಲಿ ನಾಶವಾಯಿತು. ಆದರೂ ಇಂದಿಗೂ ಮಯಾ ಜನ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರನ್ನು ಮೆಕ್ಸಿಕೊ, ಗೋಟೆಮಾಲ, ಹೊಂಡುರಾಸ್‌  ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸೆಲ್ವೆಡಾರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಈಗಲೂ ಮಯಾಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧೦ ಲಕ್ಷ ಇದೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.

ಮಯಾನರ ಚಿತ್ರ ಲಿಪಿಯು ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣ ಲಿಪಿ. ನೂರಾರು ಮಾನವ, ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮಾನವಾತೀತ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಅನನ್ಯ  ಸಂಕೇತ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಲಿಪಿಗಳನ್ನುಹೊಂದಿದೆ.ಇವು ಚಿತ್ರಲಿಪಿಗಳು ಅಥವ ಭಾವಲಿಪಿಗಳೂ ಆಗಿವೆ.ಅದರಿಂದ  ಪದ, ಪದ ಸಮೂಹ ಮತ್ತು ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಬಹುದು. ಅವರು ಅಂದುಕೊಂಡದ್ದನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬರಹ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಳಿಸಲು ಶಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು

       ಮಯಾ ನಾಗರೀಕತೆಯು ಕ್ರಿ. ಪೂ. ೨೫೦ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಅದನ್ನು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ನಾಲ್ಕುಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವರು. ಪ್ರಾಚೀನ, ಪ್ರಿಕ್ಲಾಸಿಕ್, ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ ಮತ್ತು ಪೋಸ್ಟ್‌ ಕ್ಲಾಸಿಕ್  ಅವಧಿ.  ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ಪೂರ್ವ ಅವಧಿ  700 BC   ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆಗಲೇ  ತಮ್ಮ ಹಿಂದಿನವರಾದ ಒಲ್ಮೆಕ್‌ ಜನಾಂಗದವರಂತೆ ಬೃಹತ್‌ ಕಲ್ಲಿನ ದೇಗುಲ ಕಟ್ಟ ತೊಡಗಿದರು.ಅದರಲಿನ ಬರಹಗಳೆ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕಾದ ಆದಿ ಲಿಪಿಗಳು ,

 ಮಯಾ ಭಾಷೆ ಏಕತ್ರವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಅದರಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ರಾಜ್ಯಗಳ , ಭಾಷೆಗಳ ಮತ್ತು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವಿರುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ..ಅನೇಕ ಮಯಾ  ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ೨-೩ ಮಾತ್ರ ಬರಹ ರೂಪ ಪಡೆದಿದ್ದವು ಚ ಒಲನ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ಜೆಲ್ಟಲಾನ್‌ ಭಾಷೆಗಳ ಜನರೇ ಮಯಾ ಲಿಪಿಯ ಮೂಲ ಅನ್ವೇಷಕರು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ ಆದರೂ ಕೆಲವು ಕಡೆ ಎರಡೂ ರೀತಿಯ  ಚಿತ್ರ ಲಿಪಿಗಳು ಒಟ್ಟೊಟ್ಟಿಗೆ ಇರುವುದು ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಅಚ್ಚರಿ ಮೂಡಿಸಿವೆ. ಮಯಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ನಾಶಕ್ಕೆ  ಹಾಗೂ  ಲಿಪಿಗಳ ಅರ್ಥೈಸುವಿಕೆಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದವನು ಬಿಷಪ್‌ ಸಿಯಾಗೊ ಡಿ ಲಂಡಾ. ಅವನು ಸ್ಪೇನಿನ ಪಾದ್ರಿ ,ಅವನ ಮೂಲೋದ್ದೇಶ ಮಯಾ ನಾಗರೀಕತೆಯ ಸರ್ವನಾಶ ಮಾಡುವುದು. ಅವನ ಪ್ರಕಾರಮಯಾಬರಹ ಸೈತಾನನದು. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ಧರ್ಮಪ್ರಚಾರವೇ ಜೀವನದ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದ ಅವನಿಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಬುಡ ಮೇಲು ಮಾಡಿ ಅದರ ಕುರುಹುಗಳ ನಾಶಮಾಡುವುದೆ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು.  ಹಾಗಾಗಿ ಪವಿತ್ರ ಲಿಪಿಗಳಿರುವ ಎಲ್ಲ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಹಾಕಿದ.

. ಮಯಾ ಲಿಪಿಗಳು ನೋಡಲು ಜಾಲರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಚೌಕಾಕಾರದ ಮನೆಯಂತೆ ಕಾಣುವವು.ಪ್ರತಿ ಚೌಕವು ಒಂದು ಪದಾಂಶ. ಫ್ರತಿ ಚೌಕದಲ್ಲಿ ಐದು ಪದಾಂಶಗಳು ಇರುತ್ತವೆ.ಅದು ಒಂದು ಪದವಾಗಿರುವುದು..

ಮಯಾ ಬರಹವು ಸಿಲ್ಲೆಬಿಕ್‌, ಅದರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 550 ಚಿತ್ರಲಿಪಿಗಳುಇವೆ.  .  ಅವು ಪೂರ್ಣ ಪದವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ) ಮತ್ತು 150 ಸಿಲೊಗ್ರಾಮ್‌  (ಅವು ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ.)  ಮತ್ತು ಸುಮಾರು  100  ಗ್ಲಿಫ್‌ಗಳು ಅವು ಸ್ಥಳನಾಮ ತಿಳಿಸುವ  ಮತ್ತು ದೇವರ ಹೆಸರಿನ ಸೂಚಕಳು.  ಸುಮಾರು 300 ಗ್ಲಿಫ್‌ಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದವು.. ಅನೇಕ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಒಂದೆ ಗ್ಲಿಫ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಬಹುದು

ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಡಗಳ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಕಂಡರಿಸಿರುವ ಮತ್ತು ಮರದ ತೊಗಟೆ, ಜೇಡ್‌ ಮತ್ತು ಪಿಂಗಾಣಿಯ ಮೇಲೆ ಬರೆದಿರುವ ಬರಹಗಳು  ಕಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಅವುಗಳ ಬಹುತೇಕ ಮೆಕ್ಸಿಕೊ, ಗೌಟೆಮಾಲ ಮತ್ತು  ಉತ್ತರ ಬೆಲಿಜ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿವೆ.

.

.ಮಯಾ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಓದುವುದು ನಮ್ಮಹಾಗೆ ಅಲ್ಲ.ಅವುಗಳನ್ನು ಜೊತೆ ಕಂಬ.  ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಓದ ಬೇಕು.  ಮೊದಲನೆ ಗ್ಲಿಫ್ ಮೇಲಿನ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿರುವುದುಅದರ ಬಲಕ್ಕೆ ಎರಡನೆಯದು.ಮೂರನೆಯದು ಮೊದಲಿನೆಯದರ ಕೆಳಗೆ.ನಾಲ್ಕನೆಯದು ಎರಡನೆಯದರ   ಕೆಳಗೆ.ಇದರಿಂದ ಓದುವುದು ಝಿಗ್‌ಝಾಗ್‌ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ಕಾಣುವುದು. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವಕ್ಕೆ ಸಂಖ್ಯೆ ನೀಡಿದೆ.ಅಡ್ಡಸಾಲಿನಲ್ಲಿ A,B,C,D   ಮ್ತ್ತು ಅಡ್ಡಸಾಲಿಗೆ 1,2,3,4, iಇತ್ಯಾದಿ. ಆದ್ದರಿಂದ ಓದುವಾಗ A1,B1, A2,B2, ನಂತರ  C1, D1 C2,

ಮಯಾ ಬರವಣಿಗೆಯ ಸಮೂಲ ನಾಶಮಾಡಲುಯತ್ನಿಸಿದ ಲಂಡಾನಿಂದ ಅದು ತುಸು ಮಟ್ಟಿಗೆ ಆಧುನಿಕ ಜಗತ್ತಿನ ಕಣ್ಣಿಗೆ  ಬೀಳುವಂತಾಯಿತು. ಅವನಾ  ವಿನಾಶಕಾರ್ಯ ಎಷ್ಟು ಘೋರವಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ ರಾಶಿರಾಶಿಸಿ ಪುಸ್ತಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟು ಹಾಕಿದ, ಯಾರೋ ತಮ್ಮವರಿಗೆ ಇಲ್ಲಿನ ವಿಚಿತ್ರತೋರಿಸಲು ಕೆಲವರು ಯುರೋಪಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡುಹೋದ ೩  ಪುಸ್ತಗಗಳು ಮಾತ್ರ ಈಗ ಉಳಿದಿವೆ.ಅವುಗಳನ್ನು ಕೋಡೆಕ್ಸಗಳು  ಎನ್ನುವರು.

ಮೆಡ್ರಿಡ್‌     ಕೋಡೆಕ್ಸನ ಪುಟದ ಒಂದು ಭಾಗ

ಆದರೂ ಅವನು ಬರೆದ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಮಯಾ ಪವಿತ್ರಬರಹಗಳ ( ಗ್ಲಿಫ್‌)  ವಿವರ ದಾಖಲೆ ನೀಡಿರುವನು. ಆದರೆ ಅದು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಖರವಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ  ತಕ್ಕ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಕೊಡುವುದು. ಅವನು  ಮಯಾ ಜನರು ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಬರೆದಿರುವರು ಎಂದು ಕೊಂಡಿದ್ದನು . ಅದರಿಂದ ದೇಶಿಯ ಜನರ ಸಹಾಯದಿಂದ  ಮಯಾ ವರ್ಣ ಮಾಲೆ ಬರೆಸಿ ದಾಖಲಿಸಿದ. ಎ, ಬಿ ,ಸಿ ಮೊದಲಾದ ಅಕ್ಷರಗಳ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು  ಬರೆಸಿದ.. ಅವನಿಗೆ ತನ್ನಸ್ಪಾನಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯ.  ಅಹ್, ಬೆಹ್, ಸೆಹ್ ( ಸ್ಪಾನಿಷ್‌ನ ಲ್ಲಿ ಎ. ಬಿ ,ಸಿ ಉಚ್ಛಾರಗಳು ) ಗಳಂತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ಪದಾಂಶಕ್ಕೂ ಧ್ವನಿಮೌಲ್ಯ ನೀಡಿದ. ಅವನು ದಾಖಲಿಸಿದ ಈ ವಿವರಗಳು ಮುಂದೆ ಮಯಾ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲು ಉಪಯೋಗವಾದವು ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರೊಜೆಟ್ಟಾ ಶಾಸನವು ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಅರ್ಥೈಸುವಕೆಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಂತೆ ಅನ ದಿನಚರಿ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು, ಮಯಾ ಬರಹಗಳನ್ನು ಕೋಡೀಸ್‌ ಎನ್ನುವರು (Codice), ಅವು ಬಹುತೇಕ ನಾಶವಾಗಿದ್ದರೂ ಭಿತ್ತಿಯ ಮೇಲಿನ ಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿದ ಬರಹಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಿಕ್ಕಿವೆ. ಅವುಗಳಿಂದ ಮಯಾ   ಲಿಪಿಯ ಮಾಹಿತಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ದೊರೆತಿದೆ.

 ಮಯಾ ಬರಹದ ಪುನರುತ್ಥಾನವಾಗಿ ನಾಗರೀಕ ಜಗತ್ತಿನ ಗಮನಕ್ಕೆ ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಂದದ್ದು ಜಾನ್‌ಲಾಯ್ಡ್‌ ಸ್ಟೀಫನ್ಸ್‌ನಿಂದ.  ಅದರಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಗಳ ರಚನೆಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದವನು ಫೆಡ್ರಿಕ್‌ಕ್ಯಾಥರ್‌ ಉಡ್‌. ಸಚಿತ್ರವಾದ ಮಯಾ ಬರಹದ ಪುಸ್ತಕವು ಬಹಳ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. .ಮಯಾ ಲಿಪಿಯ ಅರ್ಥೈಸುವಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದು ಸರ್‌ ಎರಿಕ್‌ ಥಾಂಪ್ಸನ್‌. ಮಯಾ ಲಪಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವನೇ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಪರಿಣಿತ.  ಅವನು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಪದಾಂಶಗಳ ಅನುಸೂಚಿ ಮಾಡಿದ. ಪದಾಂಶಗಳನ್ನು ಅವನು ಮೂರುಗುಂಪು ಮಾಡಿದ. ಉತ್ತರ ಪ್ರತ್ಯಯ, ಪ್ರಧಾನ ಸಂಕೇತ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಪಟಗಳು. ಉತ್ತರಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಚಿಕ್ಕ ತಿರುಚಿದ ಪದಾಂಶಗಳು ,  ಪ್ರಧಾನ ಸಂಕೇತಗಳು ಸಾಧಾರಣ ಚೌಕಾಕಾರದಲ್ಲಿರುವವು ಚಿತ್ರಪಟಗಳು. ಅವು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಮಾನವನ, ದೇವತೆಗಳ ಅಥವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ತಲೆಗಳು

 ಅವು ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಧಾನ ಸಂಕೇತಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಪ್ರತ್ಯಯವಾಗಿ ಬರುತ್ತವೆ.ಥಾಂಪ್ಸನ್‌ ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ಒಂದು ಸಂಖ್ಯೆ ನೀಡಿದ.ಬರಹದಲ್ಲಿ ಪದೇ ಪದೇ ಬರುವ ಸಂಕೇತಕ್ಕೆ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಮೌಲ್ಯದ ಸಂಖ್ಯೆ ನೀಡಿದ ಅದಕ್ಕೂ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಸಲ ಬರುವ ಸಂಕೇತಗಳಿಗೆ ಕೊಟ್ಟನು. ಉತ್ತರ-ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು  1 ರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ 500 ರವರಗೆ ಇವೆ, 501 ಪ್ರಧಾನ ಸಂಕೇತಗಳು  999  ವರೆಗೆ ಮತ್ತು  1000 ದ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರ ಪಟಗಳುಇವೆ. .

ಥಾಂಪ್ಸನ್‌ಪ್ರಕಾರ ಮಯಾ ಪದಾಂಶಗಳು “ ಭಾವಲಿಪಿಗಳು ಅಂದರೆ ಪ್ರತಿ ಸಂಕೇತವೂ ಒಂದು ಅಮೂರ್ತ ಭಾವನೆಯ ಸಂಕೇತ. ಈ ಐಡಿಯಾಗ್ರಾಫಿಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಧಾನ ಸಂಕೇತಗಳು ಹಾಗೂ ಉತ್ತರ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಅದರ ರೂಪ ಬದಲಿಸುವವು ( ವಚನ, ಕ್ರಿಯಾಪದಾಂತ್ಯ, ಬಹುವಚನ ಇತ್ಯಾದಿ). ಧ್ವನಿಶಾಸ್ತ್ರದಪ್ರಕಾರ ಅವನ ಅನಿಸಿಕೆಯಂತೆ ಚಿತ್ರದ ಶಾಬ್ದಿಕ ಒಗಟು ಮಯನ್‌ಲಿಪಿಯ  ಉಚ್ಚಾರಣೆಗೆ ಮೂಲ..ಅವನು ಲಂಡಾನ “ಅಕ್ಷರ” ಪದ್ದತಿಯನ್ನು ತಪ್ಪು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ.

ಮಯಾ ಲಿಪಿಗಳು ಪ್ರಿಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ ಅವಧಿಯಿಂದಲೇ ದೊರೆತಿವೆ.ಅವರ ಪುರಾತನ ಲಿಪಿಗಳನ್ನು  ನಜ್‌ ಟ್ಯುನಿಚ್‌ ಎಲ್ಟೆನ್ ಮತ್ತು ಗೌಟೆಮಾಲಾದ  ಟಿಕಲ್ ಕೊಪನ್‌ಗಳಲ್ಲೂ ಇವೆ.  ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಮಯಾ ಲಿಪಿಯು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮಧ್ಯ ಅಮೇರಿಕನ್‌ ಬರಹವಾಗಿದೆ.ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅವುಗಳ ಅಸಾಧಾರಣ ಸೌಂದರ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ.

ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ನಂತರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜನರು ಕೆತ್ತುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು  ಅಂದರೆ  ಕ್ರಿ.ಶ 900 .ಅವರ ಕಟ್ಟಡದ ಗೀಳು ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು೧೫೧೯ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಪೇನಿನದಾಳಿಯಾಯಿತು ಅವರ ಜೊತೆ ಸಿಡುಬು ಮತ್ತು ಮೀಸಲ್ಸ ಬಂದು ಜನಾಂಗವನ್ನೇ ನಿರ್ನಾಮ ಮಾಡಿತು..ಮಧ್ಯ ಅಮೇರಿಕಾ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ಪೇನ್‌ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು.

ಮಯಾ  ಪದಗಳನ್ನು ಓದಲು  ಅದನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗದು. ಅದು ಮೂರುಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗುವುದು. ಮಧ್ಯವಿರುವುದು ಪ್ರಧಾನ ಭಾಗ ಅದಕ್ಕೆ  ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಇರಬಹುದು. ಅರಸರು ತಮ್ಮ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಮೇಲೆ ಯಾರು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಯಾವಾಗ ಕಟ್ಟಿಸಿದರು ಎಂಬ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೆತ್ತಿಸುತಿದ್ದರು ಅಲ್ಲಿಂದ ಮಯಾ ಲಿಪಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.

ಮಯಾ  ಬರಹವನ್ನು ಒಲ್ಮೆಕ್‌  ರಿಂದ ಕಲಿತಿರಬಹುದು. ಅಥವ ಅವರೇ ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಅವಿಷ್ಕಾರ ಮಾಡಿರಬಹುದು  ಮಾಯಾ ಬರಹವು ವರ್ಣಮಾಲೆ ಹೊದಿಲ್ಲ ಸಿಲಬರಿ ( syllabary) , ಹೊಂದಿದೆ.

ಮಾಯನ್‌ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಲಿಪಿ ಮತ್ತು ಪದಾಂಶಗಳು ಮಿಶ್ರವಾಗಿವೆ ಸುಮಾರು ೭೦೦ ಗ್ಲಿಫ್‌ಗಳನ್ನು ದಾಖಲೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ೭೫% ಅರ್ಥೈಸಲಾಗಿದೆ.ಈವರೆಗೆ ಸುಮಾರು ೭೦೦೦ ಮಯಾ ದಾಖಲೆಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ.

ಮಯಾ ಬರಹಗಳು ಕ್ರಿ. ಪೂ ೩೦೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ ೧೬ನೆಯಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ಪೇನಿನ ವಸಾಹತು ಶಾಯಿ ಆಡಳಿತ ಬರುವವರೆಗೆ   ಸತತ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದವು ಅವರ ಚಿತ್ರ ಲಿಪಿ ಮತ್ತು ಪೂರಕವಾಗಿ ವರ್ಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದರು .

ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳಿಗೆ ಎಡ, ಬಲ, ಕೆಳಗೆ ಪ್ರತ್ಯಯ  ಸೇರಿಸುವದರಿಂದ ಭೂತಕಾಲ, ವರ್ತಮಾನ ಕಾಲ  ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯತ್‌ಕಾಲ ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವರು.ಅವರು ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗ್ಲಿಫ್‌ಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಹೊಸ ಪದ ಮತ್ತು ಅರ್ಥ ಹೊರ ಹೊಮ್ಮಿಸುವ ರೀತಿಯು ವಿಸ್ಮಯ ಕರವಾಗಿದೆ.

ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಅನೇಕರು ಅವನ್ನು ಈಜಿಪ್ಟನ ರೀತಿಯ  ಪವಿತ್ರಲಿಪಿ ಎಂದೇ ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ಮಯಾಲಿಪಿಯನ್ನು ,ಗ್ಲಿಪ್‌  ಅಥವ ಪವಿತ್ರಲಿಪಿ ಎನ್ನುವರು  ಮಧ್ಯ ಅಮೇರಿಕದ ಎಲ್ಲ ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲೂ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲಾಗಿರುವ ಲಿಪಿ  ಮತ್ತು ಭಾಷೆ ಎಂದರೆ ಮಯಾ ಬರಹಗಳು.ಇದು ನೋಡಲು ವಿಶಿಷ್ಟ.  ಪುರಾತನವಾದರೂ ಎಲ್ಲ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷೆಗಳಂತೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬರಹರೂಪದಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಡಲು ಶಕ್ತವಾಗಿದೆ.ಅವರ  ಸಂಖ್ಯಾ ಪದ್ದತಿ ಅಚ್ಚರಿ ಮೂಡಿಸುತ್ತದೆ. ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಅಂದರೆ  ೨೦೧೨ನೆಯ ಡೆಸೆಂಬರ್‌ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್‌ಪ್ರಳಯದ ಭೀತಿ ಮೂಡಿಸಿ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನೇ ಅಲ್ಲೊಲಕಲ್ಲೋಲ ಮಾಡಿದ್ದು ವಿಸ್ಮಯಕಾರಿಯಾದ ಮಯಾ  ಪಂಚಾಂಗವೇ.!

ಈಗ ಆಧುನಿಕ ಮಯಾ ಭಾಷೆಗೆ ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದರೂ ಮಯಾ ಬರಹಕ್ಕೆ ಸರ್ಕಾರದ ಬೆಂಬಲವಿದೆ. ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಿಸುವರು.ಹಾಗಾಗಿ ಅದರ ಪುನರುತ್ಥಾನ ಆಗುವ ಸಂಭವ ಹೆಚ್ಚಿದೆ.ಮಧ್ಯ ಅಮೇರಿಕದ ಎಲ್ಲ ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲಾಗಿರುವ ಲಿಪಿ ಮತ್ತು ಕುಟುಕು ಜೀವ ಹಿಡಿದಿರುವ, ಈಗಲೂ ಜನರು ಆಡುತ್ತಿರುವ ಮತ್ತು ಬರೆಯುತ್ತಿರುವ ಪುರಾತನ ಜೀವಂತ ಭಾಷೆ ಎಂದರೆ ಮಯಾ ಜನಾಂಗದವರದು