ZÀ£ÀßgÁAiÀÄ¥ÀlÖt
vÁ®ÆQ£À ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀ PÁ®zÀ ±Á¸À£ÉÆÃPÀÛ vÉjUÉUÀ¼ÀÄ
²æÃ
ªÀÄzsÀÄgÁeï
‘PÀAzÁAiÀÄ ¥ÀzÀUÀ¼À’ ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄß ªÀÄ£ÀUÁtĪÀ zÀȶ֬ÄAzÀ ºÁ¸À£À
f¯ÉèAiÀÄ ZÀ£ÀßgÁAiÀÄ¥ÀlÖt vÁ®ÆQ£À°è zÉÆgÉvÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è PÀAqÀħAzÀ ‘vÉjUÉAiÀÄ ¥ÀzÀ’UÀ¼À£ÀÄß §¼À¹PÉÆAqÀÄ ¨sËUÉÆýPÀ ¸À¤ßªÉñÀzÀ C£ÀĸÁgÀ
«¢ü¸À¯ÁzÀ vÉjUÉUÀ¼À §UÉÎ CzsÀåAiÀÄ£À £Àqɹ PÀAzÁAiÀÄ ¥ÀzÀÞwAiÀÄ
gÀÆ¥ÀÅgÉõÉUÀ¼À£ÀÄß «±Éèö¸ÀĪÀ MAzÀÄ ¥ÀæAiÀÄvÀß EzÁVzÉ. E°è ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀ
D½éPÉAiÀÄ CªÀ¢üUÉ ¸ÉÃjzÀAvÀºÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁvÀæ «±ÉèõÀuÉUÉ
§¼À¹PÉƼÀî¯ÁVzÉ. ZÀ£ÀßgÁAiÀÄ¥ÀlÖt vÁ®ÆQ£À°è MlÄÖ £ÀÆgÀ £À®ªÀvÀÛ ªÀÄÆgÀÄ
±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ zÉÆgÉwzÀÄÝ, EzÀgÀ°è 58 (LªÀvÉÛAlÄ) ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀ
D½éPÉAiÀÄ PÁ¯ÁªÀ¢üUÉ ¸ÀA§AzsÀ¥ÀlÖzÁÝVgÀÄvÀÛzÉ. E°è ºÀ¢£Á®ÄÌ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è
ªÀiÁvÀæ vÉjUÉ CxÀªÁ ±ÀÄ®ÌzÀ ¥ÀzÀUÀ¼À£ÀÄß £ÁªÀÅ PÁt§ºÀÄzÁVzÉ. ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è
C¨sÁåUÀvÉ, QgÀÄPÀļÀ, ¥ÀlÖ¨sÀzÀÝ, D£ÉAiÀÄ ¸É¸É, PÀÄzÀÄgÉAiÀÄ ¸É¸É, SÁt,
ªÉǼÀªÁgÀÄ, ºÉÆgÀªÁgÀÄ, ªÉÆzÀ® ¹zÁÞAiÀÄ, ªÉÇêÀvÀÛPÁgÀÄtå, ªÀÄUÀΪÀiÁ£Àå,
ªÀÇgÀªÀļÀ§æAiÀÄ, w¥Éà ¸ÀÄAPÀ, UÁtzÉgÉ, ¸É¸É ªÀiÁ£Àå, ¸É¸É, ºÀ¢PÉ ªÀÄÄAvÁzÀ
MlÄÖ ªÀÄƪÀvÉÛüÀÄ vÉjUÉAiÀÄ ¥ÀzÀUÀ¼À G¯ÉèÃR«zÉ. ZÀ£ÀßgÁAiÀÄ ¥ÀlÖt vÁ®ÆQ£À°è
PÀAqÀħgÀĪÀ MlÄÖ ±ÀÄ®Ì ¥ÀzÀUÀ¼À ¸ÀASÉå E¥ÀàvÉÛöÊzÀÄ. F ±Á¸À£ÀUÀ¼À£ÀÄß
PÁ¯Á£ÀÄPÀæªÀÄzÀ°è eÉÆÃr¹zÁUÀ Qæ.±À. 1117 jAzÀ Qæ.±À. 1276gÀ ªÀgÉV£À
CªÀ¢AiÀÄzÁÝVzÉ. ¥Àæ¥ÀæxÀªÀÄ ¨ÁjUÉ PÀAqÀÄ
§gÀĪÀAvÀºÀ vÉjUÉAiÀÄ ¥ÀzÀ ‘¸É¸É’ EzÀÄ Qæ.±À. 12£ÉAiÀÄ ±ÀvÀªÀiÁ£ÀzÀ ‘d¤ªÁgÀ’1 ±Á¸À£ÀzÀ°è £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÁVzÉ.
CvÀåAvÀ ºÉZÀÄÑ G¯ÉèÃRªÁzÀ ‘¹zÁÞAiÀÄ’ JA§ vÉjUÉAiÀÄ ¥ÀzÀ JAlÄ ¨Áj ¥ÀÄ£À§ð¼ÀPÉAiÀiÁzÀÄzÀ£ÀÄß
£ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ. ªÀiÁvÀæªÀ®è, F ¥ÀzÀ J¯Áè PÁWÀlÖzÀ°è PÁt¹QÌzÀÄÝ, CvÀåAvÀ ¥ÀæzsÁ£ÀªÁzÀ
DzÁAiÀÄzÀ ªÀÄÆ®ªÁVzÀÄÝ, EAvÀºÀ ‘¹zÁÞAiÀÄ’ ¥ÀzÀªÀÅ ¹zÀÞ+DAiÀÄ J£ÀÄߪÀ ¥ÀzÀ¢AzÀ
gÀavÀªÁVzÀÄÝ ¹ÜgÀªÁzÀ CxÀªÁ RavÀªÁzÀ DzÁAiÀÄ J£ÀÄߪÀ CxÀðªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ2. DzÀÝjAzÀ F vÉjUÉ gÁdåzÀ
DzÁAiÀÄzÀ ¥ÀæzsÁ£À DPÀgÀªÁVvÉÛAzÀgÉ vÀ¥ÁàUÀ¯ÁgÀzÀÄ. F vÉjUÉAiÀÄ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ MqÉvÀ£ÀzÀ ªÉÄÃ¯É «¢ü¸ÀÄwÛzÀÝ vÉjUÉAiÉÄAzÀÄ
¨sÁ«¸À¯ÁVvÀÄÛ. DzÀgÉ EzÀ£ÀÄß ªÀÄ£É, CAUÀr ºÁUÀÆ CUÀæºÁgÀ ºÀ½îUÀ¼À ªÉÄïÉ
«¢ü¸ÀĪÀ ¥ÀzÀUÀ¼À eÉÆvÉUÉ §¼ÀPÉAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ ««zsÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è
£ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. DzÀÝjAzÀ ¹zÁÞAiÀÄ PÉêÀ® PÀȶ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ªÉÄÃ¯É «¢ü¹zÀ
±ÀĮ̪ÁVgÀzÉ EvÀgÀ ªÀÄÆ®UÀ½AzÀ®Æ MUÀÆÎrzÀAvÀºÀ ±ÀĮ̪ÀÇ ºËzÀÄ, ºÉZÁÑV ‘¹zÁÞAiÀÄ’ªÀ£ÀÄß ªÁ¶ðPÀªÁV £ÀUÀzÀÄ CxÀªÁ zsÁ£Àå gÀÆ¥ÀzÀ°è gÁeÁåqÀ½vÀªÀÅ
¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀÄîwÛvÀÄÛ. CzÀ®èzÉ F ±ÀÄ®ÌzÀ ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß PÁ®PÁ®PÉÌ ¤UÀ¢¥Àr¸ÀĪÀ ºÁUÀÆ
¥ÀjµÀÌgÀuÉUÉƽ¸ÀĪÀ ¥Àj¥ÁoÀªÀÇ eÁjAiÀÄ°èvÉÛA§ C©ü¥ÁæAiÀĪÀ£ÀÄß F »AzÉ £ÀqÉzÀ
vÉjUÉ ¥ÀzÀÞwAiÀÄ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£ÉUÀ½AzÀ ªÀåPÀÛªÁVzÉ3.
zÉÆgÉvÀ ºÀ¢£Á®ÄÌ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è JAlÄ
±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ `¹zÁÞAiÀÄ’ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß
G¯ÉèÃT¹zÀÄÝ, CªÀÅUÀ¼À°è ªÀÄÆgÀÄ ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ PÉêÀ® `¹zÁÞAiÀÄ’ ¥ÀzÀªÀ£Àß®èzÉ E¤ßvÀgÀ AiÀiÁªÀÅzÉà vÉjUÉ
¥ÀzÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀzÉ EgÀĪÀÅzÀÄ `¹zÁÞAiÀÄ’ gÁdåzÀ DzÁAiÀÄzÀ ¹AºÀ¥Á®£ÀÄß ¥ÀqÉ¢vÉÛ£ÀÄߪÀÅzÀgÀ°è
¸ÀA±ÀAiÀÄ«®è. Qæ.±À. 1189gÀ D£ÉPÉgÉ4 ±Á¸À£ÀzÀ°è zÁR¯ÁzÀ
ªÉÆzÀ® `¹zÁÞAiÀÄ’ ¥ÀzÀªÀÅ
¹zÁÞAiÀÄzÀ ¥ÀǪÀð ¤UÀ¢ ºÁUÀÆ ¥ÀjµÀÌgÀuÉAiÀÄ §UÉÎ £ÀqÉzÀ ZÀZÉðUÉ ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄß
¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
`¸É¸É’ CxÀªÁ `¸Éøɒ vÉjUÉAiÀÄ ¥ÀzÀ vÀ¯Á ªÀÄÆgÀÄ ¨Áj
¥Àæ¸ÁÛ¦¸À¯ÁVzÉ. `¸É¸É’ ¥ÀzÀ
CxÉðʸÀĪÀ°è UÉÆAzÀ®UÀ½gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÀÄ. F vÉjUÉAiÀÄ£ÀÄß gÁd CxÀªÁ
ZÀPÀæªÀwðAiÀÄ «ºÁºÀ ¸ÀªÀiÁgÀA¨sÀzÀ ¥ÀæAiÀÄÄPÀÛ «¢ü¸ÀÄwÛzÀÝ vÉjUÉ5 JA§ ªÁzÀªÀÅ MAzÉqÉAiÀiÁzÀgÉ, F `¸É¸É’AiÀÄ£ÀÄß gÁd£ÀÄ PÉ®ªÉÇAzÀÄ «±ÉõÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è
zsÁå£ÀzÀ gÀÆ¥ÀzÀ°è ¸ÀAUÀ滸ÀÄwÛzÀÝ vÉjUÉAiÀÄ «zsÀ JA§ ªÁzÀ E£ÉÆßAzÉqÉ EzÀ®èzÉ
`¸É¸É’ JA§ ¥ÀzÀ vÀ¥ÁàV
±Á¸À£ÀUÀ¼À°è `¸É¸É’ JAzÀÄ
PÉÆgÉAiÀįÁVzÀÄÝ, gÁd¤UÉ ¤ÃqÀÄwÛzÀÝ MAzÀÄ §UÉAiÀÄ vÉjUÉ6 CxÀªÁ ªÉÄë£À ªÉÄÃ¯É ºÉÃgÀÄwÛzÀÝ vÉjUÉAiÀÄÆ
DVgÀ§ºÀÄzÉA§ C¤¹PÉAiÀÄÆ EzÉ. Qæ.±À. 1276gÀ ¨Á¼ÀUÀAa7 ±Á¸À£ÀzÀ°è zÁR¯ÁzÀ `SÁt’ vÉjUÉ ¥ÀzÀªÀÅ ªÉÄë£À ªÉÄÃ¯É «¢ü¸ÀÄwÛzÀÝ
vÉjUÉAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.
`D£ÉAiÀÄ ¸É¸É’ ªÀÄvÀÄÛ `PÀÄzÀÄgÉAiÀÄ ¸É¸É’ JA§ JgÀqÀÄ vÉjUÉ ¥ÀzÀUÀ¼À G¯ÉèÃRªÀÅ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è JgÀqÀÄ ¨Áj
G¯ÉèÃRUÉÆArzÉ. `D£ÉAiÀÄ ¸É¸É’ ªÀÄvÀÄÛ
`PÀÄzÀÄgÉAiÀÄ ¸É¸É’ JA§ JgÀqÀÄ vÉjUÉ
¥ÀzÀUÀ¼ÀÄ Qæ.±À. 1252gÀ CUÀæºÁgÀ ¨É¼ÀÄUÀ° ±Á¸À£À8 ªÀÄvÀÄÛ Qæ.±À. 1276gÀ ¨Á¼ÀUÀAa9 ±Á¸À£ÀzÀ°è ¥ÀævÉåÃPÀªÁV MAzÉÆAzÀÄ ¨Áj F
±Á¸À£ÀUÀ¼À°è zÁR¯ÁVzÉ. MAzÀÄ C©ü¥ÁæAiÀÄzÀAvÉ gÁd£ÀÄ vÀ£Àß D£É ªÀÄvÀÄÛ
PÀÄzÀÄgÉUÀ½UÉ ªÉÄêÀ£ÀÄß ¥ÀÇgÉʸÀ®Ä vÉjUÉUÀ¼À£ÀÄß «¢ü¸ÀÄwÛzÀÝ. EzÀ£ÀÄß `SÁt’ JAzÀÄ £ÀªÀÄÆ¢¹gÀĪÀÅzÀÄ ¨É¼ÀQUÉ §A¢zÉ.
ZÉ£ÀßgÁAiÀÄ ¥ÀlÖt vÁ®ÆQ£À°è Qæ.±À. 1276gÀ ¨Á¼ÀUÀAa10 ±Á¸À£ÀzÀ°è §¼ÀPÉAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÀÄ. E£ÉÆßAzÉqÉ ªÁå¥ÁgÀ¸ÀÜgÀÄ «zÉñÀ CxÀªÁ zÀÆgÀzÀ Hj¤AzÀ vÀAzÀ
PÀÄzÀÄgÉ ªÀÄvÀÄÛ D£ÉUÀ¼À ªÉÄë£À RZÀð£ÀÄß ¸ÀjzÀÆV¸À®Ä «¢ü¹gÀ§ºÀÄzÁzÀ vÉjUÉ JA§
ªÁzÀªÀÇ EzÉ. gÁd£ÀÄ vÀ£Àß ¥ÀæeÉUÀ½UÉ gÀPÀëuÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ ªÉÆzÀ®
DzÀåvÉAiÀiÁVzÀÄÝ, D ¤nÖ£À°è §°µÀ× ¸ÉÊ£ÀåzÀ CªÀ±ÀåPÀvÉ EzÀÄÝ, D£É ªÀÄvÀÄÛ
PÀÄzÀÄgÉUÀ¼ÀÄ ¸ÉÊ£ÀåzÀ ±ÀQÛ ºÉaѸÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀÄ ¤d ¸ÀAUÀw. D PÁgÀtPÁÌV gÁd£ÀÄ
vÀ£Àß CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ ¥ÀæªÀiÁtzÀ ªÉZÀѪÀ£ÀÄß ¨sÀj¸À®Ä F vÉjUÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀ¸ÀÆ°
ªÀiÁqÀĪÀ ¸ÁzsÀåvÉ EzÉ. G½zÀAvÉ J¯Áè vÉjUÉ ¥ÀzÀUÀ¼ÀÄ PÉêÀ® MAzÉÆAzÀÄ ¨Áj
¥ÀævÉåÃPÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è G¯ÉèÃR UÉÆArzÀÄÝ, gÁd£À ¨ÉÆPÀ̸ÀPÉÌ ºÉaÑ£À DzÁAiÀÄ
vÀgÀĪÀAvÀºÀ ±ÀÄ®ÌzÀ ªÀÄÆ®UÀ¼ÁVgÀ®Ä ¸ÁzsÀå«®è.
F «±ÉèõÀuÉUÉ M¼À¥Àr¹zÀ ºÀ¢£Á®ÄÌ ±Á¸À£ÀUÀ¼À£ÀÄß
PÁ¯Á£ÀÄPÀæªÀÄzÀ°èj¹ £ÉÆÃrzÁUÀ ªÉÆzÀ® ªÀÄÆgÀÄ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è vÀ¯Á MAzÀÄ vÉjUÉ
¥ÀzÀzÀ G¯ÉèÃRªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ PÁtÄvÉÛêÉ. E°è ªÀÄÆgÀÆ ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ ºÉÆAiÀÄì¼À
«µÀÄÚªÀzsÀð£À£À D½éPÉAiÀÄ CªÀ¢üUÉ ¸ÉÃjzÀÄÝ, gÁd£ÀÄ PÀ¯ÁåtzÀ ZÁ®ÄPÀågÀ
¸ÁªÀÄAvÀ£ÁzÀ gÁd¤UÉ PÉ®ªÉÇAzÀÄ vÉjUÉUÀ¼À£ÀÄß «¢ü¸ÀĪÀAvÀºÀ ¸ÁévÀAvÀæöå
E®èªÁVvÉÛAzÀÄ w½zÀħgÀÄvÀÛzÉ. ªÀiÁvÀæªÀ®è gÁdåªÀÅ vÀ£Àß
¨Á¯ÁåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°ègÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¥Àæw©A©¸ÀĪÀAvÉ PÁtÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ F
vÉjUÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀvÁzÀ «±ÉõÀ DzÀAiÀĪÉãÀÆ gÁdåQÌgÀ°®èªÉA§ÄzÀÄ
UÉÆZÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. E°è UÀªÀĤ¸À¨ÉÃPÁzÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ CA±ÀªÉAzÀgÉ Qæ.±À. 1139gÀ
CtwAiÀÄ°è zÉÆgÉvÀ ±Á¸À£À11 ªÀÄvÀÄÛ C¯Éèà zÉÆgÉvÀ
E£ÉÆßAzÀÄ ±Á¸À£ÀzÀ°è `¹zÁÞAiÀÄ’12 ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß
G¯ÉèÃT¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ `¹zÁÞAiÀÄ’zÀ
ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄßJwÛ »rAiÀÄÄvÀÛzÉ.
Qæ.±À. 1181gÀ £ÀAvÀgÀ zÉÆgÉvÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ ««zsÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è ºÀAa
ºÉÆÃVzÀÄÝ, £Á£Á jÃwAiÀÄ vÉjUÉ ¥ÀzÀUÀ¼À G¯ÉèÃRªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. F
PÁ®WÀlÖzÀ°è ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀÄ ¸ÀévÀAvÀæUÉÆAqÀÄ DqÀ½vÀªÀ£ÀÄß £ÀqɹzÀAvÀºÀ
PÁ®ªÁVzÀÄÝ, ¸ÁªÀiÁædåzÀ «¸ÀÛgÀuÉAiÀÄÆ DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀAzÁAiÀÄ «¢ü¸ÀĪÀ C¢üPÁgÀ
ºÁUÀÆ ªÁå¦Û ºÉaѹPÉÆArgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß F ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ RavÀ¥Àr¸ÀÄvÀÛªÉ. EzÀ®èzÉ vÉjUÉ
«£Á¬Äw ¤ÃqÀĪÀAvÀºÀ ¥ÀzÀUÀ¼ÁzÀ `ªÉÇêÀvÀ PÁgÀÄtå’ `¸ÉøɪÀiÁ£Àå’, `ªÀÄUÀÎ ªÀiÁ£Àå’ EvÁå¢UÀ¼À£ÀÄß UÀªÀĤ¹zÁUÀ vÉjUÉ ºÉÃgÀĪÀ ºÁUÀÆ
«£Á¬Äw ¤ÃqÀĪÀ ¸ÀªÁð¢üPÁgÀ gÁdgÀ°è vÉÛA§ÄzÀÄ ºÉZÀÄÑ CxÀð¥ÀÇtðªÁV ªÀåPÀÛªÁVzÉ.
Qæ.±À. 1181gÀ ZÀ£ÀßgÁAiÀÄ¥ÀlÖtzÀ ±Á¸À£À `UÁtzÉgÉ’13AiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ Qæ.±À. 1223gÀ PÉA¨Á¼ÀÄ ±Á¸À£À `ªÀÄUÀΪÀiÁ£Àå14 ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß G¯ÉèÃT¸ÀÄvÀÛzÉ. F JgÀqÀÆ ¥ÀzÀUÀ¼ÀÄ
JuÉÚ CxÀªÁ ¨É®è vÀAiÀiÁjPÉ ªÀÄvÀÄÛ PÉʪÀÄUÀÎzÀ (ºÀwÛ ªÀÄvÀÄÛ gÉõÉäAiÀÄ)
WÀlPÀUÀ¼À ªÉÄÃ¯É «¢ü¸ÀÄwÛzÀÝ vÉjUÉAiÀiÁVzÀÄÝ, F ¥ÀæzÉñÀUÀ¼ÀÄ PÉÊUÁjPÉUÀ¼À
vÁtªÁVvÉÛA§ÄzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. G½zÀAvÉ ¨ÉÃgÉ AiÀiÁªÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼À®Æè
EAvÀºÀ vÉjUÉUÀ¼À G¯ÉèÃR«®è.
ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀ ¸ÀªÀÄPÁ°Ã£À
PÉ®ªÀÅ UÀæAxÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀÄAPÀ ¥ÀzÀÞw ºÁUÀÆ CzÀgÀ ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß
¤UÀ¢¥Àr¹gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ PÁtÄvÉÛêÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ: ¸ÉÆêÉÄñÀégÀ£À ¥ÀæPÁgÀ
¥ÁætÂUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ a£ÀßzÀ ªÉÄÃ¯É ±ÉÃPÀqÁ 50 gÀµÀÄÖ ¸ÀÄAPÀ «¢ü¸À¨ÉÃPÀÄ. E¤ßvÀgÀ
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁzÀ ¸ÀÄUÀAzsÀ zÀæªÀå, OµÀ¢ü, ºÀÇ, ºÀtÄÚ, vÀgÀPÁj, ªÀÄtÂÚ£À ªÀÄrPÉ,
ZÀªÀÄðzÀ ¸ÁªÀÄVæ EvÁå¢UÀ¼À ªÉÄÃ¯É ±ÉÃPÀqÁ 16gÀµÀÄÖ ¸ÀÄAPÀªÀ£ÀÄß «¢ü¸À§ºÀÄzÉA§
C©ü¥ÁæAiÀĪÀ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀÄvÁÛ£É.15 ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀ ¸ÁªÀiÁædåzÀ°è ªÁå¥ÁgÀ ªÀ»ªÁlÄ ¸ÀªÀÄÈzÀÞªÁVzÀÝjAzÀ
¸ÀÄAPÀ¢AzÀ §AzÀ DzÁAiÀĪÀÅ gÁeÁåzÁAiÀÄzÀ ªÀÄÄRå DPÀgÀªÁVvÉÛA§ÄzÀÄ ¸ÀàµÀÖ.
Qæ.±À. 1181gÀ
ZÀ£ÀßgÁAiÀÄ¥ÀlÖt ±Á¸À£À `ºÉÆAUÉ «Ã¸ÀzÀ’(?) `ªÉǼÀªÁgÀÄ’
ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆgÀªÁgÀÄ16 Qæ.±À. 1189 `D£ÉPÉgÉ’ ±Á¸À£À
`ªÉÇêÀvÀÛ PÁgÀÄtå’17 (DªÀÄzÀÄ ¸ÀÄAPÀ
gÀ»vÀ ¥ÀæzÉñÀ) ºÁUÀÆ Qæ.±À.1191gÀ PÀÄAzÀÆgÀÄ ±Á¸À£À18 ®ºÀPÀ̪ÉA§ ºÀ½îAiÀÄ£ÀÄß DªÀÄzÀĸÀÄAPÀ¢AzÀ ªÀÄÄPÀÛUÉƽ¹zÀ ¥Àæ¸ÁÛ¥À E°è
G¯ÉèÃSÁºÀðªÁVzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¥ÀgÀªÀiÁ¢üPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÁªÀiÁædåzÀ°è
«zÉñÀ¢AzÀ CxÀªÁ E¤ßvÀgÀ DqÀ½vÀPÉÌ M¼À¥ÀlÖ ¥ÀæzÉñÀ¢AzÀ §AzÀAvÀºÀ ¸ÀgÀPÀÄUÀ¼À
ªÉÄÃ¯É DªÀÄzÀÄ ¸ÀÄAPÀªÀ£ÀÄß «¢ü¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå. DzÀgÉ E°è ¸ÀA¥ÀÇtð ¸ÀÄAPÀ
ºÉÃjzÀ CxÀªÁ ªÀÄÄPÀÛUÉƽ¹zÀ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ UÉÆÃZÀj¸ÀÄwÛzÀÄÝ, EzÀÄ ¸ÀܽÃAiÀÄ
DqÀ½vÀUÀ¼ÀÄ ¸ÁéAiÀÄvÀÛvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉ¢vÉÛA§ÄzÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀiÁvÀæªÀ®èzÉ
PÉÃAzÁæqÀ½vÀzÀ°è wêÀævÀgÀªÁzÀ §zÀ¯ÁªÀuÉ PÀAqÀÄ §AzÀgÀÆ ¸ÀܽÃAiÀiÁqÀ½vÀzÀ°è
CzÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħgÀÄwÛgÀ°®èªÉA§ÄzÀPÉÌ GvÀÛªÀÄ
¤zÀ±Àð£ÀªÁVzÉ.
Qæ.±À. 1205gÀ
¸ÁUÀvÀªÀ½îAiÀÄ ±Á¸À£À `¨Á®¥Àt’19 vÉjUÉ ¥ÀzÀzÀ G¯ÉèÃR«gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÁVzÉ.
§ºÀıÀB EzÀÄ ¥À±ÀÄUÀ¼À ªÉÄÃ¯É «¢ü¸ÀĪÀ vÉjUÉAiÀiÁVgÀ§ºÀÄzÉA§ C©ü¥ÁæAiÀĪÀ£ÀÄß PÉòÃgÁd£À `±À§ÝªÀÄtÂzÀ¥Àðt’ PÀÈwAiÀÄÄ zÀÈqsÀ¥Àr¸ÀÄvÀÛzÉ. FvÀ£À ¥ÀæPÁgÀ “ºÉʺÀAiÀÄ£ÀÄ
²ªÀ£À MAzÀÄ JvÁÛzÀgÀÆ ¸ÀjAiÉÄà ¨Á® ¥ÀtªÀ£ÀÄß PÉüÀzÉ ©qÀĪÀªÀ£À®è”
(¨Á®ªÀtªÀA ¨ÉÃqÀĪÀ £ÉÆAzÉ UÉÆAzÉUÀªÀÄ£ÀA UÁgÀwAiÀÄA ºÉʺÀAiÀÄA) vÉjUÉ ºÁPÀĪÀ
MAzÀÄ ºÀ¸ÀÄ«UÉ JAzÀÄ ºÉüÀĪÀ §zÀ®Ä MAzÀÄ ¨Á®PÉÌ JAzÀÄ ºÉüÀĪÀ ¸ÀA¥ÀæzÁAiÀÄ
GvÀÛgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ°è FUÀ®Æ ¥ÀæwÃwAiÀÄ°èzÉ.20 DzÀgÉ
¸ÁUÀvÀªÀ½îAiÀÄ ±Á¸À£ÀªÀÅ C¸ÀàøµÀå ªÀÄUÀÄ«£À ªÉÄÃ¯É (ºÉƯÉAiÀÄgÀ ¨Á®¥Àt) JAzÀÄ
£ÀªÀÄÆ¢¹gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß UÀªÀĤ¹zÀgÉ EAvÀºÀ vÉjUÉUÀ¼À£ÀÄß MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ
¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ ªÀÄPÀ̼À ªÉÄÃ¯É ºÉÃgÀÄwÛzÀÝ vÉjUÉ21AiÀiÁVgÀ§ºÀÄzÉA§ HºÉAiÀÄ£ÀÄßAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
Qæ.±À. 1223gÀ PÉA¨Á¼ÀÄ
±Á¸À£À `w¥Éà¸ÀÄAPÀ”22zÀ G¯ÉèÃR«zÀÄÝ F ¥ÀæzÉñÀzÀ°è ªÀåªÀ¸ÁAiÀÄ ºÁUÀÆ
¥À±ÀĸÀAUÉÆÃ¥À£É ªÀÄÄRå fêÀ£ÁzsÁgÀ PÀ¸ÀĨÁVvÉÛ£Àß §ºÀÄzÀÄ.
Qæ.±À. 1276gÀ ¨Á¼ÀUÀAaAiÀÄ
±Á¸À£À `ªÀÇgÀªÀļÀ§æAiÀÄ’23 vÉjUÉ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ DqÀ½vÀªÀÅ
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ HgÀ£ÀÄß MAzÉÆAzÀÄ vÉjUÉAiÀÄ WÀlPÀUÀ¼ÁV «AUÀr¹vÀÄÛ J£ÀߧºÀÄzÀÄ.
`ºÀ¢PÉ’ JA§
±ÀÄ®ÌzÀ G¯ÉèÃRªÀÅ Qæ.±À. 1259gÀ `¥ÀÅgÀ’ ±Á¸À£À24zÀ°è PÁt§ºÀÄzÁVzÉ, §ºÀĵÀB EzÀÄ MAzÀÄ «zsÀzÀ PÁtÂPÉ CxÀªÁ PÀ¥ÀàªÁVzÉ.
PÉ®ªÉÇAzÀÄ ¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ¼À°è ªÀiÁvÀæ gÁd£ÀÄ EzÀ£ÀÄß ¤jÃQë¸ÀÄwÛzÀÝAvÉ
ªÀåPÀÛªÁUÀÄvÀÛzÉ. Qæ.±À. 1220gÀ ±Á¸À£ÀªÀÅ `PÉÆÃmÉAiÀÄ ºÀ¢PÉ’25 JA§ ±ÀÄ®ÌzÀ ¥Àæ¸ÁÛ¥À
ªÀiÁrgÀĪÀÅzÀjAzÀ ºÀ¢PÉAiÀÄÄ PÀAzÁAiÀÄzÀ ¥ÀzÀªÁVzÉAiÉÄA§ÄzÀPÉÌ ¥ÀÅgÁªÉ
MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ.
F CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀ£ÀÄß Qæ.±À.
1117gÀ ±Á¸À£À¢AzÀ ªÉÆzÀ®ÄUÉÆAqÀÄ ªÀÄÄA¢£À PÁ®WÀlÖªÀ£ÀÄß UÀªÀĤ¸ÀÄvÁÛ ºÉÆÃzÀAvÉ
F »AzÉ PÀAqÀjAiÀÄzÀ ºÉƸÀ vÉjUÉ ¥ÀzÀUÀ¼À G¯ÉèÃRªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ.
F ªÉÆzÀ¯Éà «±Éèö¹zÀAvÉ
`¹zÁÞAiÀÄ’zÀ G¯ÉèÃR ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁVzÀÄÝ ¸ÁªÀiÁædåzÁºÀ ºÉZÁÑzÀAvÉ «¸ÁÛgÀªÁzÀ ¸ÁªÀiÁædåzÀ
¨sÀzÀævÉUÉ §°µÀ× ¸ÉãÉAiÀÄ CUÀvÀå«zÀÄÝ, ¥ÀæeÉUÀ¼À ¸ÀA¥ÀvÀÄÛ ªÀÄvÀÄÛ fêÀzÀ
gÀPÀëuÉUÉ PÀÄAzÀÄAmÁUÀ¨ÁgÀzÉA§ GzÉÝñÀ¢AzÀ ¥ÀæeÉUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ºÉZÀÄѪÀj vÉjUÉ
ºÉÃgÀ®Ä ªÀÄÄAzÁUÀÄvÀÛªÉ, ºÁUÁV ¸ÉãÁ
PÁAiÀÄðZÀgÀuÉUÉ vÀUÀ®ÄªÀ ªÉZÀѪÀ£ÀÄß ¥sÀ¯Á£ÀĨsÀ«UÀ¼ÀÄ ¨sÀj¸ÀÄwÛzÀÝgÀÄ. ¸ÁªÀÄAvÀgÁV
zÁÝUÀ EAvÀºÀ ªÉZÀÑ ªÀiÁvÀæªÀ®è ±ÀvÀÄæ ¨sÀAiÀĪÀÇ PÀrªÉĬÄzÀÄÝ,
CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ¼À£ÀÄß E¤ßvÀgÀ ªÀÄÆ®UÀ½AzÀ ¸ÀjzÀÆV¸À §ºÀÄzÁVvÀÄÛ. DzÀgÉ ºÉÆgÉ
ºÉZÁÑzÀAvÉ ¸ÉãÉAiÀĪÉZÀÑ, «¢ü¸ÀĪÀ vÉjUÉUÀ¼ÀÄ ºÉZÁÑUÀÄvÁÛ ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ.
FUÁUÀ¯Éà w½¹zÀAvÉ D£ÉAiÀÄ ¸É¸É ªÀÄvÀÄÛ PÀÄzÀÄgÉAiÀÄ ¸É¸É vÀ¯Á JgÀqÀÄ ¨Áj G¯ÉèÃRUÉÆArzÀÄÝ,
¥ÀÅ£ÀgÁªÀvÀð£ÉUÉÆAqÀ ªÀÄÆgÀ£ÉAiÀÄ vÉjUÉ ¥ÀzÀ EzÁVzÉ. EzÀ®èzÉ Qæ.±À. 1276gÀ
¨Á¼ÀUÀAa ±Á¸À£À `PÀlPÀ¸Éøɒ26 (¸ÉãÉAiÀÄ ±ÀÄ®Ì)ªÀ£ÀÄß ¥Àæ¸ÁÛ¦¹gÀĪÀÅzÀÄ
¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ CªÀ±ÀåPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ AiÀÄÄzÀÞªÀÅ ¥ÀæeÉUÀ¼À
ªÉÄÃ¯É ºÉÆgÉAiÀÄ£ÀÄß ¢éUÀÄtUÉƽ¸ÀÄwÛvÀÄÛ JA§ÄzÀgÀ°è JgÀqÀÄ ªÀiÁw®è.
F ±Á¸À£ÀªÀÅ ºÀ®ªÀÅ £ÀÆvÀ£À vÉjUÉ ¥ÀzÀUÀ¼À
¥ÀæAiÉÆÃUÀ ªÀiÁrgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ. E°è G¯ÉèÃRUÉÆAqÀ QgÀÄPÀļÀ JAzÀgÉ
aPÀÌ vÉjUÉ, ¸ÀªÀiÁ£Àå ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÉjUɬÄAzÀ «£Á¬Äw ¥ÀqÉ¢gÀ°®è JA§ÄzÀ£ÀÄß
w½¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀ®èzÉ `C¨sÁåUÀvÉ’AiÀÄ£ÀÄß gÁd£ÀÄ
£ÀqɸÀĪÀ Cwy ¸ÀvÁÌgÀPÁÌV vÀUÀ®ÄªÀAvÀºÀ «±ÉõÀªÁzÀ ªÉZÀѪÀ£ÀÄß ¨sÀj¸ÀĪÀÅzÀPÁÌV
«¢ü¸ÀĪÀ vÉjUÉAiÀiÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ CzÀgÀAvÉ `¥ÀÅvÉÆæÃbÁѺÀ’ JA§ vÉjUÉAiÀÄ£ÀÄß UÀAqÀÄ ªÀÄUÀÄ«£À d£À£ÀPÉÌ «¢ü¸ÀĪÀAvÀºÀ
vÉjUÉAiÀiÁVzÀÄÝ F PÁ®WÀlÖzÀ°è UÀAqÀÄ ²±ÀÄ MAzÀÄ «±ÉõÀ ¸Ë®¨sÀå CxÀªÁ
¸ÁªÀiÁfPÀªÁV UËgÀªÀ vÀgÀĪÀAvÀºÀ «µÀAiÀĪÉAzÀÄ ¨sÁ«¸À¯ÁUÀÄwÛvÀÄÛ. gÁd£ÀÄ
¥ÀmÁÖ©üµÉÃPÀ PÁAiÀÄðPÀæªÀÄPÉÌ vÀUÀ®ÄªÀ ªÉZÀѪÀ£ÀÄß ¨sÀj¸ÀĪÀ GzÉÝñÀ¢AzÀ
«¢ü¸ÀĪÀ «±ÉõÀ vÉjUÉAiÉÄà `¥ÀlÖ¨sÀzÀÞ’ ªÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ. F ¥ÀæzÉñÀ gÁdzsÁ¤UÉ ¸À«ÄÃ¥ÀzÀ°èzÀÄÝzÀjAzÀ F
vÉjUÉUÉ CºÀðgÁV¢ÝgÀ§ºÀÄzÉAzÀÄ £ÁªÀÅ UÀ滸À§ºÀÄzÀÄ. `PÉgÉ’, `PÀmÉÖ’, `PÁ®ÄªÉ’UÀ¼À ªÉÄð£À
±ÀĮ̪À£ÀÄß F ±Á¸À£À ¥Àæ¸ÁÛ¦¹zÀÄÝ PÀȶUÉ ¥ÀÇgÀPÀªÁV ¤ÃgÁªÀj ¸Ë®¨sÀåªÀ£ÀÄß
¤ÃqÀĪÀÅzÀPÉÆÌøÀÌgÀ ¥sÀ¯Á£ÀĨsÀ«UÀ½AzÀ F vÉjUÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁUÀÄwÛvÀÄÛ.
CzÀgÀAvÉ `C½ªÀÅ’ JA§ vÉjUÉ ¥ÀzÀ
¥ÁæPÀÈwPÀ «PÉÆÃ¥À¢AzÀ GAmÁUÀĪÀ £ÀµÀÖªÀ£ÀÄß ¸ÀjvÀÆV¸À®Ä D¥ÀwÛ£À ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è
«¢ü¸À¯ÁzÀ vÉjUÉAiÉÄAzÀgÉ vÀ¥ÁàUÀ¯ÁgÀzÀÄ. E°è G¯ÉèÃRUÉÆAqÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ vÉjUÉ
¥ÀzÀ `©nÖ;27 JAzÀgÉ zÉÊ»PÀ ±ÀæªÀÄgÀÆ¥ÀzÀ vÉjUÉ EzÀ£ÀÄß
ªÀÄ£ÀÄ-`PÀıÀ®PÀ«ÄðUÀ¼ÀÄ;, `±ÀÆzÀæ’gÀÄ ªÀiÁ¹PÀªÁV
MAzÉgÀqÀÄ ¢£ÀUÀ¼À zÉÊ»PÀ ±ÀæªÀĪÀ£ÀÄß gÁdåPÉÌ PÉÆqÀ¨ÉÃPÉA¢zÁÝ£É. DzÀgÉ zÀQët
¨sÁgÀvÀzÀ°è AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ ¤ÃgÁªÀj AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÉêÀ¸ÁÜ£ÀzÀ ¤ªÀiÁðt
PÁAiÀÄðUÀ½UÉ d£ÀjAzÀ GavÀªÁV CxÀªÁ ©nÖAiÀiÁV zÉÊ»PÀ ±ÀæªÀĪÀ£ÀÄß gÁdåzÀ
CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ½UÀ£ÀÄUÀÄtªÁV ¤ÃqÀ¨ÉÃQvÀÄÛ.28
Qæ.±À. 1117jAzÀ 1276gÀ ªÀgÉV£À CªÀ¢üAiÀÄ°è 14
PÀAzÁAiÀÄ ¸ÀA§A¢üvÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è ¥ÀæxÀªÀÄ CgÀªÀvÀÄÛ ªÀµÀðUÀ¼À CªÀ¢üAiÀÄ°è
PÉêÀ® ªÀÄÆgÀÄ PÀAzÁAiÀÄ ¥ÀzÀUÀ¼À G¯ÉèÃR PÀAqÀÄ §A¢zÉ. £ÀAvÀgÀzÀ LªÀvÀÄÛ
ªÀµÀðUÀ¼À CªÀ¢üAiÀÄ°è LzÀÄ ±Á¸À£ÀUÀ¼À°è 23 vÉjUÉ ¥ÀzÀUÀ¼ÀÄ PÀAqÀÄ §A¢zÉ.
PÁ®PÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV gÁdåzÀ DzÁAiÀÄ ªÀÈ¢Þ¸À®Ä ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀ PÁ®zÀ°è ««zsÀ
PÀAzÁAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß «¢ü¸ÀÄvÁÛ §A¢gÀĪÀÅzÀÄ RavÀªÁV w½AiÀÄÄvÀÛzÉ. PÀAzÁAiÀÄ
¥ÀzÀUÀ¼À ªÁå¦Û PÀæªÉÄÃt ºÉaÑ, gÁdåzÀ dªÁ¨ÁÝjAiÀÄÄ ºÉZÁÑVzÀÄÝzÀÄ F ±Á¸À£ÀUÀ¼À
CzsÀåAiÀÄ£À¢AzÀ £ÀªÀÄUÉ PÁtÄvÀÛzÉ. ZÀ£ÀßgÁAiÀÄ¥ÀlÖt vÁ®ÆèQ£À°è F ±Á¸À£ÀUÀ¼À
PÀAzÁAiÀÄ ¥ÀzÀUÀ¼ÀÄ ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀ PÁ®zÀ°è DzÁAiÀÄ ºÉaѹPÉƼÀî¨ÉÃPÁzÀ
C¤ªÁAiÀÄðvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀÄvÀÛzÉ. EA¢£À gÁdåUÀ¼À PÀAzÁAiÀÄ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ
ªÉʱÁ®åvÉ ªÀµÀð¢AzÀ ªÀµÀðPÉÌ ºÉZÁÑUÀÄwÛgÀĪÀ jÃwAiÀįÉèà ºÉÆAiÀÄì¼ÀgÀ PÁ®zÀ®Æè
PÀAzÁAiÀÄ ªÀåªÀ¸ÉÜ «¸ÀÛøvÀUÉƼÀÄîvÁÛ ¸ÁVgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß F CzsÀåAiÀÄ£À ºÁUÀÆ
«±ÉèõÀuÉUÀ¼ÀÄ RavÀ¥Àr¸ÀÄvÀÛzÉ.
Ÿ
2. Dr.
S. Gururajachar., Some aspects of Economic and Social Life in Karnataka,
(A.D., 1000-1300), p. 142.
3. Ibid, p.p. 142,143.
4. qÁ. JA. azÁ£ÀAzÀªÀÄÆwð., PÀ£ÀßqÀ
±Á¸À£ÀUÀ¼À ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ CzsÀåAiÀÄ£À, (Qæ.±À. 450-1150) ¥ÀÅl 447.
5.
6. Dr. S.
Gururajachar., Some aspects of economic and Social Life in Karnataka,
(A.D., 1000-1300), p.p. 146, 143
7. EC X CP
134, C. 1276 A..
8. EC X CP 92
C. 1252 A.D.
9. EC X CP
134, C. 1276 A.D
10. EC X CP
134, C. 1276 A.D.
11. EC X CP 78,
C. 1139 A.D.
12. EC
X CP 79, C. 1139 A.D.
13. EC
X CP 9, C. 1181 A.D.
14. EC
X CP 70, C. 1223 A.D.
15. Dr.
S. Gururajachar some aspects of Economic and Social Life in Karnataka,
(A.D. 1000-1300) P.157
16. EC
X CP 9, C. 1181 A.D.
17. EC
X CP 33, C. 1189 A.D.
18. EC
X CP 56, C. 1191 A.D.
19. EC
X CP 22, C. 1205 A.D.
20. qÁ. JA. azÁ£ÀAzÀªÀÄÆwð., PÀ£ÀßqÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼À
¸ÁA¸ÀÌøwPÀ CzsÀåAiÀÄ£À, (Qæ.±À. 450-1150) ¥ÀÅl 445..
21. Dr.
S. Gururajachar., Some aspects of Economic and Social life in Karnataka,
(A.D. 1000-1300) PP.159, 160
22. EC
X CP 70, C. 1223 A.D.
23. EC
X CP 134, C. 1276 A.D.
24. EC
X CP 126, C. 1259 A.D.
25. Dr.
S. Gururajachar., Some aspects of economic and social life in karnataka,
(A.D. 1000-1300) P.163
26. EC
X CP 134, C. 1276 A.D.
27. qÁ. JA. azÁ£ÀAzÀªÀÄÆwð., `PÀ£ÀßqÀ
±Á¸À£ÀUÀ¼À ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ CzsÀåAiÀÄ£À’
(Qæ.±À. 450-1150) ¦. 445.
28. Dr. S. Gururajachar., some
aspects of economic and social life in karnataka, (A.D. 1000-1300)
PP.160,161.
